عنوان مقاله :
مستزادهاي نيما و آزمايش حذف قافيه
عنوان به زبان ديگر :
Nima Yushij’s “Mostazads” and the Experiment of Omission of Rhyme
پديد آورندگان :
عليائي مقدّم، مهدي دانشگاه تهران - گروه زبان و ادبيّات فارسي
كليدواژه :
نيما يوشيج , مثنوي مستزاد , شعر نيمايي , حذف قافيه
چكيده فارسي :
قالب مستزاد در شعر كهن فارسي مهمّ‌ترين پيشينه براي شعر نيمايي قلمداد شده است. با انتشار شعرهاي منتشرنشدۀ نيما يوشيج در سال‌هاي اخير، بخش مهمّي از آزمايش‌هاي او در اين قالب آشكار گشته است. نيما مستزادهاي خود را غالباً در قالب مثنوي ساخته است كه سابقۀ چنداني در سنّت مستزادسازي شعر فارسي ندارد. مثنوي‌هاي مستزاد نيما با شكل‌هاي مبتكرانه‌اي كه گاه در ترتيب ابيات و مصراع‌هاي افزوده و نيز الگوي قافيه دارد، در تاريخ تحوّل قالب مستزاد سزاوار توجّه بسيار است. به‌نظرمي‌رسد هيچ شاعري به اندازۀ نيما در قالب مثنوي مستزاد ندارد و شكل‌هاي آزمودۀ او در اين قالب گاه بي‌سابقه است. نيما در مستزادهاي خود با حذف‌كردن قافيه، مجالي ديگر براي آزمايش نظريّۀ خود دربارۀ اين عنصر موسيقايي شعر يافته است. اين آزمايش در كنار تجربه‌هاي مشابه او در ساير قالب‌هاي سنّتي زمينۀ مناسبي براي قالب ابداعي او فراهم كرده است كه در آن سطرها و بيت‌ها ضرورتاً به قافيه ختم نمي‌شود. بااين‌حال، برخي مستزادهاي نيما به دليل نوآوري‌هاي او در اين قالب، ظاهراً مصداق مستزاد شمرده نشده است؛ تاآنجاكه برخي مصحّحانِ شعرهاي او، بعضي از مستزادهاي او را بدون سطربندي مناسب اين قالب منتشر كرده‌اند؛ ازاين‌رو بخشي از كارنامۀ مستزادسازي نيما بر مخاطبان شعرش و حتّي برخي پژوهشگران شعر معاصر پوشيده مانده است.
چكيده لاتين :
“Mostazad,” which is a classical form of Persian poetry, is the most important background of Nima Yushij’s poetry. Studying the recent posthumous publications of Nima, we understand that many of his experiments were done in the form of mostazad. He mostly used masnavi to write mostazads, a practice that does not have a long history in Persian poetry. His mostazads with their creative forms regarding the order of lines and the rhyme scheme merit further attention. It seems that no other poet has this many masnavi-based mostazads and his experiments with this form are unprecedented. Modifying the rhyme scheme in his mostazad, he found an opportunity to experiment with this element. Thanks to such experiments with this form and other classical poetic forms, he eventually created his own poetic form in which lines did not necessarily end with rhyme. Nevertheless, some of his mostazads, due to their creativity, have not been recognized as mostazads, inasmuch as some editors have published them without using the typography suitable for this form. Accordingly, his skill in writing mostazads is not yet apparent to his readers and even to some researchers.
