مفهوم شناسي تحولي نسبت عقل و قلب در تعاليم قرآن كريم

An Introduction to the Model of Human Development, Based on the Conceptual Recognizing of the Relation between the "Reason" and the "Heart"in the Teachings of the Holy Quran

ارتباط ساحت‌هاي عاطفي و شناختي انسان همواره يكي از پرسش‌هاي مهم در حوزه‌ي انسان‌‌شناسي بوده است. در بخش اول اين مقاله دو مفهوم عقل و قلب-به مثابه دو مفهوم محوري در انسان‌‌شناسي تحولي اسلامي- به ترتيب براساس انگاره‌ي «ربط» و «وحدت» توضيح داده شده‌اند. در بخش دوم مقاله سه نسبت «ظرفيت» «برابري» و «فعاليت» در رابطه‌ي بين عقل و قلب تحليل شده است. در پايان، با بررسي حالات قلب، يك رابطه چرخشي-صعودي در محور حيات قلب و يك رابطه چرخشي-نزولي در محور ممات قلب بر اساس نقش عقلانيت و جهلانيت تبيين شده است كه بر اساس آن روشن مي‌شود كه چگونه درجات متعالي‌‌تر در حالات قلب متضمن ظهور سطح بالاتري از عقلانيت مي‌باشد و بالعكس. بنابراين شدت تعقل به مثابه برقرار كننده «ربط» شديدتر بين باور‌هاي و واقعيت از سويي و انقياد عواطف و عمل در شناخت‌ها از سوي ديگر منجر به ارتقاء مرتبه قلب خواهد شد. علاوه بر اين به هم پيوستگي ميان حالات قلبي و مراتب عقلانيت در انگاره اسلامي حاكي از آن است كه شناخت و عمل به شناخت، در انقياد حالات عاطفي انسان قرار دارد.

One of the most important debates in anthropology is the relation between emotional and cognitional aspect of human. In this article, in the first part, I try to explain the concept of the "reason" and the "heart"-as two central concept in Islamic developmental anthropology- Focusing on "correlation" and "unity". In the second part, I try to illuminate relations between the "reason" and the "heart" as reviewing the "receptacle", the "equivalent" and the "activity". In The end, focusing on "Heart states", I present a model in which "Live heart" and "Dead heart" is explained based on "reasoning" and "ignorance" in order to explain that how the higher levels of the heart require the higher levels of the reason and the inverse. Therefore, the intensity of reasoning as establishing a "more relevant" relationship between beliefs and reality, and the subjection of emotions and action in cognition, on the other hand, will lead to the improvement of the degree of the heart. In addition, the correlation between the states of heart and the degree of rationality in the Islamic approach suggests that knowledge and practice of knowledge are in the subordination of human emotional states.