قابليت دسترسي زيستي فلزات سنگين خاك با كاربرد زغال زيستي و باكتري‌ ريزوسفري در فرآيند گياه‌پالايي بيد سفيد

زغال زيستي يك افزودني‌ پركاربرد در بهبود كارايي گياه‌پالايي از طريق افزايش رشد گياه بوده كه اثرگذاري آن به‌صورت جداگانه و يا در تركيب با باكتري‌هاي ريزوسفري در كاهش قابليت دسترسي زيستي فلزات سنگين خاك يك مزيت مهم به شمار مي آيد. پژوهش حاضر با هدف بررسي كاربرد جداگانه و تركيبي زغال زيستي (توليد شده از ضايعات چوب جنگلي ممرز، در سه سطح صفر، 2.5 و 5 درصد وزن خاك) و باكتريPseudomonas fluorescens  روي ويژگي‌هاي رويشي نهال‌ گلداني بيد سفيد (Salix alba L.) كاشته شده در خاك آلوده به فلزات سنگين (سرب، مس و كادميوم)، و هم‌چنين شاخص‌هاي قابليت دسترسي زيستي، كارايي حذف فلزات، فاكتور انباشت (تغليظ) زيستي و فاكتور انتقال فلزات در شرايط گلخانه‌ و بازه زماني 160 روزه برنامه‌ريزي شد. نتايج نشان داد كه بيش‌تر مؤلفه‌هاي رويشي نهال‌ تحت تأثير كاربرد جداگانه و نيز تركيب باكتريزغال زيستي معني‌دار بود. تيمار تركيبي باكتريزغال زيستي (سطح پنج درصد) موجب افزايش 59، 36، 142 و 85 درصدي به‌ترتيب، در وزن خشك برگ، ساقه، ريشه و كل نهال‌ها نسبت به شاهد (بدون باكتريبدون زغال زيستي) شد. در تيمارهاي زغال زيستي، شاخص‌هاي قابليت دسترسي زيستي، كارايي حذف فلزات (به‌جزء سرب)، فاكتور انباشت زيستي و فاكتور انتقال (فقط در سطح مصرف 2.5 درصد زغال زيستي) سرب، مس و كادميوم به‌ترتيب 13 تا 57، چهار تا 47، 29 تا 60 و 16 تا 33 درصد كم‌تر از شاهد اندازه‌گيري شد. تيمار تركيبي باكتريزغال زيستي نسبت به تيمار جداگانه زغال زيستي منجر به بهبود 191، 79، 84 و 13 درصدي به‌ترتيب در شاخص‌هاي مذكور شد. در كل، بر اساس يافته‌هاي پژوهش، تركيب باكتري‌زغال زيستي، منجر به دسترس‌پذير كردن فلزات سنگين و بهبود كارايي نهال‌ها در حذف فلزات سنگين شد. از اين رو، كاربرد تركيبي باكتريزغال زيستي به‌عنوان دو اصلاح كننده خاك، ضمن بهبود مؤلفه‌هاي رويشي نهال بيد سفيد، مي تواند دسترس‌پذيري فلزات سنگين توسط گياه را تا حدودي فراهم كرده و فرآيند گياه‌پالايي را بهبود بخشد.