تأثير حياط در شكل‌گيري پيكربندي خانه‌هاي سنتي ايران در كاشان

بخش لاينفك خانه‌هاي سنتي ايراني، حياط است. در غالب خانه‌هاي سنتي مي‌توان دست كم يك حياط را شناسايي نمود كه با سلسله‌مراتبي از ورودي خانه قرار گرفته است و ساير فضاهاي خانه را سازماندهي مي‌نمايد. خانه‌هايي با اين نظام فضايي را خانه‌هاي حياط مركزي مي‌نامند. هرچند سالهاست كه طراحي و ساخت چنين خانه‌هايي منسوخ شده اما از آنجا كه اين خانه‌ها در طول زماني بسيار طولاني پاسخ مناسبي به نيازهاي زندگي ايرانيان بوده‌اند، تلاش‌هاي زيادي جهت بهره‌گيري از منطق اجتماعي فضاهاي اين خانه‌ها از سوي پژوهشگران عرصه معماري صورت پذيرفته است، اما همواره به تقليد شكلي منجر شده و در نهايت طراحي صورت گرفته با نيازهاي زندگي امروز هماهنگ نبوده است. به نظر مي‌رسد كه  شناختن نحوفضاهاي خانه‌هاي ايراني و كاربست اين منطق در طراحي‌هاي امروزين به شكل‌گيري جنوتايپي1 مي‌انجامد كه حاوي ژن‌هاي نسل‌هاي گذشته و در عين حال مطابق با ظواهر و نيازهاي زندگي امروزه مي‌باشد. اين مقاله با بهره‌گيري از تئوري گراف و نحو فضا و روش گراف پلان توجيهي، به دنبال بررسي تأثير فضايي حياط در شكل‌گيري پيكربندي خانه‌هاي سنتي ايراني است. در واقع سؤال پژوهش اين است كه آيا اختلاف معناداري بين تأثير فضايي حياط و ساير فضاها وجود دارد؟ اين معناداري چگونه است؟ در اين پژوهش چهار خانه كه متعلق به دوره‌هاي تاريخي متفاوتي هستند، در يك شهر مشخص به تصادف انتخاب شده‌اند به نحوي كه هر چهار خانه، يك و فقط يك حياط داشته باشند. نقشه محدب و گراف پلان توجيهي و در نهايت تحليل رياضي اين نمونه‌ها نشان‌دهنده ميزان تأثيرگذاري هر يك از فضاهاي يك خانه در سازمان فضايي آن مي‌باشد و داده‌هاي مربوط به حياط در قياس با ساير فضاها تأثير ويژه اين فضا را در شكل‌گيري پيكربندي خانه‌هاي سنتي ايراني نشان مي‌دهد