بررسي ميزان كارآمدي سطح نحوي-واژه‌ساختي الگوي گارسس در ارزيابي ترجمة قرآن (مطالعة موردي: ترجمه مكارم شيرازي از پنج سوره قرآن)

A Study of the Efficiency of the Syntactical-morphological Level of Garces’ Model in the Assessment of Qur'an Translation; Case Study: Makarem Shirazi's Translation of Five Surahs of Quran

تاكنون الگوي دقيق و جامعي براي ارزيابي ترجمة قرآن طراحي نشده است. به منظور دستيابي به چنين الگويي مي‌توان ابتدا كارآمدي الگوهاي ارزيابي موجود را بررسي كرد. در همين راستا، مقالة حاضر به بررسي كارآمدي الگوي گارسس در ارزيابي ترجمة قرآن پرداخته و از ميان چهار سطح اين الگو، سطح نحوي- واژه‌ساختي اين الگو را مورد مطالعه قرار داده است. با توجه به اينكه الگوي گارسس به متن مقصد توجه دارد و اولويت را به مخاطبِ ترجمه مي‌دهد، ترجمة مكارم شيرازي كه در اين ديدگاه با الگوي مورد نظر هم‌راستا است به عنوان مطالعة موردي انتخاب شده است. داده‌هاي تحقيق را ترجمة سوره‌هاي انفال، توبه، احزاب، حجرات و تحريم تشكيل مي‌دهند كه فضاي گفتماني مشابهي دارند و به تاريخ اسلام مربوط مي‌شوند. مطالعة كارآمدي اين سطح در ارزيابي ترجمة قرآن نشان مي‌دهد كه سطح نحوي-واژه‌ساختي الگوي گارسس با توجه به تفاوت‌هاي ساختاري زبان فارسي و عربي و ضرورت ايجاد تغييرات نحوي در ترجمة قرآن در ارزيابي ترجمة قرآن كارآمد است، اما تقسيم كلي مؤلفه‌ها به مثبت و منفي بايد با توجه به جايگاه و ضرورت آن‌ها مورد بازبيني قرار گيرد. از ميان مؤلفه‌هاي اين سطح «تغيير نحو»، «تغيير مقوله» و «بسط معنايي» بيشترين كاركرد را در ترجمة قرآن دارند. «جبران» با توجه به گسترة صنايع بلاغي در قرآن، مؤلفة كارآمدي براي سنجش ميزان موفقيت مترجم در انتقال زيبايي‌هاي قرآن است. مؤلفه‌هاي منفي «ترجمة تحت‌اللفظي» و «تلويح، تقليل و حذف» و تكنيك خنثاي «تغيير نوع جمله» در ترجمة مكارم به عنوان نمونة يك ترجمة مقصدگرا كمترين كاركرد را داشته‌اند.

Evaluation of the Qur'an translation has not yet had a comprehensive model. To achieve such a model, we can first examine the efficacy of existing evaluation models. In this regard, the present article examines the effectiveness of the TT-oriented Garces model in evaluating the translation of the Qur'an, examining the “Syntactical-morphological” level. This level examines structural changes in translation. For this purpose, the translation of five Surahs of the Quran from the TT-oriented translation of Makarem Shirazi has been selected as the research data. Studying the efficiency of this level in evaluating the translation of the Qur'an also shows that the syntactic-lexical level of the Garces model is efficient in evaluating the translation of the Qur'an due to the structural differences between the Persian and Arabic languages and the necessity of syntactic changes in the translation of the Qur'an. However, the overall classification of techniques to the positives and negatives is should be reviewed according to their status and necessity. Among the techniques of this level, "Transposition", "Modulation" and "Explanation" have the most function in the Quran translation. According to the high usage of rhetorical devices in the Qur'an, the "Compensation" is an effective technique to evaluate the translator's skill in translating them to Persian. The "literal translation" and "Implication, reduction, omission" as negative techniques and "Changes in the type of sentences" as an ambivalent technique have had the least function in the Makarem translation as an example of a TT-oriented translation.