چالش‌هاي برگردان عناصر فرهنگي نمايشنامه با تكيه بر نظريه نيومارك

A Comparative Study of the Rendering Challenges of the Cultural Elements in Shahrzad's Playwright, Tawfiq Al Hakim (Based on the theory of Peter Newmark)

«شهرزاد» اثر ماندگار پدر نمايشنامه‌‌نويسي عربي؛ توفيق الحكيم با استناد به داستان هزارويك شب در جامه‌اي فلسفي ابداع شده‌ و نه تنها در بُعد انديشگاني، بلكه از نظر ادبي نيز حائز اهميت است. همواره مقوله‌‌هايي وجود دارند كه به دليل تعلق به فرهنگ مبدأ به راحتي قابل انتقال به متن مقصد نيستند. انتقال اين مقوله‌ها كه به نام مقوله‌هاي فرهنگ‌محور شناخته مي‌شوند با دشواري زيادي روبه‌رو است. پيوند‌هاي آثار ادبي و نويسندگان ملل مختلف و كشف منابع الهام‌‌بخش آنان در حيطۀ ادبيات تطبيقي بررسي مي‌شود. از اين رو، ترجمه مي‌تواند ابزار بسيار مهم و كاربردي براي ايجاد اين ارتباط باشد. ترجمۀ مقولات فرهنگي در بحث‌هاي ترجمه‌ شناسي، موضوعي پيچيده و هزارتو است. مقولاتي كه انعكاس‌دهندۀ فرهنگ يك جامعه هستند معمولاً براي ساير جوامع كه داراي فرهنگي متفاوت­اند، غيرقابل درك بوده و گاه نيز منجر به ايجاد سوء‌تفاهم مي‌‌شوند. نمايشنامۀ «شهرزاد» از سوي آقايان عبدالمحمد آيتي و محمد صادق شريعت به زبان فارسي ترجمه شده ‌است. اين پژوهش بر آن است كه دو برگردان فارسي را با توجه به چارچوب نظري پيتر نيومارك مورد بررسي و تحليل قرار دهد. مهم ترين يافته‌هاي پژوهش حاضر كه با روش توصيفي-تحليلي و با استفاده از ابزار كتابخانه‌اي نوشته شده، بيانگر اين مطلب است كه نمايشنامۀ «شهرزاد» چهار مقوله‌ فرهنگي موردنظر نيومارك را داراست و مقولۀ بوم‌شناسي در اين متن نمايشي جايگاهي ندارد و مترجمان براي ترجمه اين نمايشنامه بيشتر از راهكار معادل فرهنگي استفاده كرده و بدين ترتيب هر دو مترجم ترجمه­اي مخاطب‌محور ارائه داده‌اند.

There are categories that cannot easily be transmitted to the target text due to belonging to the source culture. The transfer of these categories, known as culture-oriented categories, is difficult to deal with. Therefore, the translation can be a very important and practical tool to create this connection; cultural categories translation is a complex and labyrinth subject in the theory of translation. Categories reflecting society culture are usually incomprehensible to other societies with different cultures and sometimes leading to misunderstanding. “Shahrzad” plays have been translated in Persian by Ayati and Shariat. This research studies and analyzes two Persian versions according to the theoretical framework of Newmark to choose the correct translation. The most important findings of the present research, which is written in a descriptive-analytical way and using a library tool for data collection, indicate that Shahrzad's play has four cultural categories considered by Newmark, and the category of ecology in this text has no place and the translators have used the cultural equivalent to translate this play, respectfully both translators have presented audience- oriented translations.