سياست‌گذاري منطقه‌اي ايران در حوزه‌ي ديپلماسي انرژي : در چارچوب اقتصاد سياسي منطقه‌اي (2003-2019)

Iran's Regional Policy in the Field of Energy Diplomacy: In the context of regional political economy (2003-2019)

اقتصاد سياسي خاورميانه براي بيش از يك قرن است كه بر منطق و محور تحولات بين‌المللي و منطقه‌اي انرژي و ديگر مولفه‌هاي مضاف بر آن مي‌چرخد. تكيه‌ي زياد بر منابع انرژي خام در عين ايجاد محدوديت‌هاي همه‌جانبه بر كشورهاي دارنده‌ي آن، اما زمينه را براي پويايي‌هاي سياسي، اقتصادي، فرهنگي و ديپلماتيك بر محور انرژي ايجاد كرده است. در اين ميان، يكي از فاكتورهاي پويايي نقش انرژي بر سياست خارجي منطقه را، ديپلماسي انرژي شكل مي‌دهد، كه شايد بتوان آن را از مهم‌ترين و در عين‌حال پيچيده‌ترين حوزه‌هاي ديپلماتيك در روابط بازيگران منطقه‌اي، خصوصاً دو غول انرژي منطقه، يعني ايران و عربستان و ديگر بازيگران مهم چون كشورهاي حاشيه‌ي جنوبي خليج فارس به حساب آورد. از همين منظر، مقاله‌ي حاضر در تلاش است تا به تحقيق پيرامون اين سوال بپردازد كه «تحولات ديپلماسي انرژي جمهوري اسلامي ايران در بستر اقتصاد سياسي منطقه‌اي از 2003 تا 2019، از چه الگويي از رفتار سياست خارجي پيروي نموده است؟» نتايج و يافته‌هاي تحقيق نشان مي‌دهد كه الگوهايي كليدي روابط ايران با خاورميانه از دو مولفه‌هاي كليدي تعامل ناچيز و تقابل شديد و حداكثري در حوزه‌ي ديپلماسي انرژي و در بستر اقتصاد سياسي منطقه‌اي در طول سال‌هاي 2003 تا 2019 پيروي نموده است. در اين مقاله از روش تحقيق تحليلي ـ توسيفي و آماري موردي با استناد به منابع دسته اول انرژي و ديپلماسي استفاده مي‌شود.

For more than a century, the political economy of the Middle East has revolved around the logic and axis of international and regional developments in energy and other components. Relying heavily on raw energy resources, while imposing comprehensive restrictions on its holders, has paved the way for political, economic, cultural and diplomatic dynamics based on energy. Meanwhile, one of the dynamics factors is the role of energy in the region's foreign policy, energy diplomacy, which may be one of the most important and at the same time the most complex diplomatic areas in the relations of regional actors, especially the two energy giants, Iran and Saudi Arabia. He considered other important actors such as the countries on the southern shores of the Persian Gulf. From this perspective, the present article seeks to investigate the question of "What has been the pattern of foreign policy behavior following the developments in the energy diplomacy of the Islamic Republic of Iran in the context of regional political economy from 2003 to 2019?" The results and findings of the study show that key patterns of Iran's relations with the Middle East have followed two key components of minor interaction and intense and maximum confrontation in the field of energy diplomacy and in the context of regional political economy from 2003 to 2019. In this paper, the case-analytical and statistical research method is used based on the sources of the first category of energy and diplomacy.