سنخ شناسي گفتمان هاي سينماي ديني پس از انقلاب اسلامي ايران

The typology of religious cinema discourses after the Islamic revolution

پس از انقلاب اسلامي، يكي از حوزه هايي كه در ساحت فرهنگي دچار تحول جدي شد، نهاد سينما بود. سينما از آغاز انقلاب چونان ابزاري فرهنگي مورد توجه شايان بوده تا از آن به عنوان وسيله اي براي ترويج دين استفاده گردد. در اين پژوهش با مطالعه 44 نمونه از آثار سينماي ديني پس از انقلاب با روش تحليل گفتمان و نشانه شناسي گفتماني تلاش شده است تا به اين سوالات پاسخ داده شود كه گفتمان هاي سينماي ديني پس از انقلاب كدام اند و چه صورت بندي و زمينه مندي گفتماني دارند. نتايج اين مطالعه نشان مي دهد پس از انقلاب اسلامي متون سينمايي در گفتمان هاي پنج گانه ي انقلاب اسلامي و دفاع مقدس، شهرگريزي و روستاگرايي، فرديت خواهي، تساهل و تكثرگرايي و بازگشت جاي مي گيرند. اين گفتمان ها به ترتيب سوژه مطلوب خود با عنوان سوژه قدسي انقلابي، مكان معنا، فرديت خواه، تساهل گرا و مومن مصلح مكلف را آفريده اند. نتايج اين مطالعه همچنين مويد آن است كه ستيز هاي معنايي گفتمان دينداري تساهل و تكثرگرا و گفتمان فرديت خواهي با گفتمان انقلاب اسلامي و دفاع مقدس و گفتمان بازگشت، محسوس و هويدا است. همچنين بين گفتمان انقلاب اسلامي و دفاع مقدس، شهرگريزي و روستاگرايي و بازگشت همپوشاني هايي از حيث دال هاي مشترك موجود است.

In this study, with the study of the forty four sample of the works of religious cinema after the revolution with the method of discourse analysis and discursive semantics, it has been tried to answer the following questions: what are the discourses of religious cinema after the revolution and what they have in discourse formulation and context. The results of this study show that, after the Islamic Revolution, cinematic texts have been found in five discourses of the Islamic Revolution, Sacred Defense, escaping urbanization and favoring life in villages, individuality, tolerance, pluralism and return. These discourses have, in turn, arranged their ideal and normal object as the sacredly revolutionary subject, the place of meaning, individualist, tolerant, and responsible truthful believer. The results of this study also confirm that semantic conflicts of tolerant religious discourse and the discourse of individualism with the discourse of the Islamic Revolution as well as the Sacred Defense and the discourse of return are tangible. Moreover, there are some overlaps regarding common denominators between the discourses of the Islamic Revolution and the Sacred Defense, urbanization and favoring life in village as well as the return. In the discourse of religious cinema, we do not see plurality of subjects and they have a limited space for functionality. Subjects' functionality is also continually attacked by structural forces.