نقش ايمان در تعيين شأن اخلاقي انسان از نگاه آيات و روايات

مسئله‌ شأن اخلاقي، از مباحث مهم فلسفه‌ اخلاق است. با وجود اختلاف در جوانب گوناگون اين مسئله، همه‌ صاحب‌نظران بر اين امر متفق‌اند كه انسانْ واجد شأن اخلاقي است. مسئله‌ اصلي در اين پژوهش، اين است كه با پذيرش تشكيكي بودن شأن اخلاقي، ايمان چه نقشي در تعيين سطح و درجه‌ شأن اخلاقي انسان دارد. بنا بر آموزه‌هاي اسلامي، ايمان در تعيين مرتبه‌ وجودي انسان نقش اساسي ايفا مي‌كند. كسي كه منكر خدا يا رسول يا قيامت است، از ديدگاه اسلام در مراتب نازله‌ وجودي قرار دارد. ايمانْ خود امري مشكك است كه شدت و ضعف مي‌پذيرد و ازآنجايي‌كه مراتب انسانيت دايرمدار مراتب ايمان است، مراتب مختلف ايمان مراتب مختلفي از انسانيت را به‌دنبال دارد. اين مراتب مختلف انساني، مراتب تشكيكي شأن اخلاقي انسان را تشكيل مي‌دهد كه بر اساس آن وظايف فاعل‌هاي اخلاقي در برابر انسان تعيين مي‌شود. براين‌اساس، بي‌ايمان از حداقل حقوق اخلاقي برخوردار است؛ ولي مؤمن حقوقي به‌مراتب بالاتر دارد و متناسب با مرتبه‌ ايمانش شأن اخلاقي او نيز تغيير مي‌كند. مؤمني كه ملكه‌ پرهيزگاري در او استقرار يافته است و از گناه اجتناب مي‌كند، نسبت‌به مؤمن فاسقي كه چنين ملكه‌اي در او متجلي نشده است، از منزلت اخلاقي والاتري بهره‌مند است. روش گردآوري مطالب كتابخانه‌اي بوده و ارزيابي داده‌ها به روش توصيفي ـ تحليلي انجام شده است.