بررسي مقوله‌هاي طبقه‌بندي خاص مدارك و ارائه طرح طبقه‌بندي پايان‌نامه‌ها با تأكيد بر پرسش‌هاي WH

اين پژوهش با هدف بررسي مقوله‌هاي خاص مدارك و همچنين بررسي كاربرد پرسش‌هاي پنج‌گانه WH براي دستيابي به طرح و روشي براي طبقه‌بندي پايان‌نامه‌ها انجام‌ شده است. به اين منظور از عناصر كتاب‌شناختي و فراداده‌اي كه در سازمان‌دهي پايان‌نامه‌ها بكار مي‌روند به‌عنوان مقوله‌هايي براي پاسخ به پرسش‌هاي WH استفاده كرده است. در اين پژوهش مرور طبقه‌بندي‌‌هاي موجود به روش سندي و كتابخانه‌اي صورت گرفته است و بررسي مقوله‌هاي موردنظر براي طبقه‌بندي پايان‌نامه‌ها و مطابقت آن‌ها با عناصر فراداده‌اي و كتاب‌شناختي نيز از طريق پيمايش تطبيقي انجام‌ شده است.مرور طرح‌هاي طبقه‌بندي مدارك نشان داد كه بسياري از كتابداران براي سازمان‌دهي مجموعه‌هايشان دست به ارائه طرح‌هاي جديدي زده‌اند. نمونه اين طرح‌ها براي انواع قالب‌هاي منابع اطلاعاتي ازجمله منابع موسيقايي، منابع آرشيوي، اشياي موزه‌اي و هنري، نقشه‌ها، منابع ثبت اختراع، پيايندها و امثال آن ارائه‌ شده است. هم‌چنين طرح‌هاي متنوعي با توجه به ژانر و حوزه‌هاي موضوعي مختلف ارائه‌ شده است كه حوزه‌هاي ادبيات و انواع داستان و قوانين ازجمله آن است. بر اساس يافته‌هاي پژوهش در خصوص طبقه‌بندي پايان‌نامه‌ها، 9 مقوله براي پاسخ به پرسش «چه كسي؟»، 7 مقوله براي پاسخ به پرسش «چه چيزي؟» و براي پاسخ به هركدام از پرسش‌هاي «كجا؟»، «چه زماني؟» و «چرا؟» 2 مقوله تعيين شد كه جمعاً 22 مقوله براي پاسخ به پرسش‌هاي پنج‌گانه WH حاصل شده است. مقوله‌ها با عناصر فراداده‌اي و كتاب‌شناختي در بلوك‌ها و نواحي توصيف مقايسه شدند. بلوك‌ها و فيلدهاي يوني‌ماركي مورداستفاده براي طبقه‌بندي پايان‌نامه‌ها شامل: 32 فيلد در ۴ بلوك اطلاعات توصيفي، يادداشت‌ها، تجزيه‌و‌تحليل موضوعي و مسئوليت معنوي اثر هستند كه براي پاسخ به هر پرسش با توجه به مقوله موردنظر كاربرد دارند.يافته‌هاي پژوهش نشان داد كه با وجود رده‌بندي‌هاي مرسوم مدارك در كتابخانه‌ها، كتابداران ايجاد طرح‌هاي جديد را براي انواع قالب‌ها و همچنين حوزه‌هاي موضوعي و ژانرها لازم دانسته‌اند. بر اساس نتايج به‌دست‌آمده از بررسي طرح طبقه‌بندي پايان‌نامه‌ها با تأكيد بر پرسش‌هاي پنج‌گانه WH، عناصر كتاب‌شناختي و فراداده‌اي كه در سازمان‌دهي پايان‌نامه‌ها نقش مهمي ايفا مي‌كنند مي‌توانند به اين پرسش‌ها پاسخ دهند و به‌عنوان مقوله‌هاي طبقه‌بندي پايان‌نامه‌ها مطرح شوند و با اين رويكرد، پايان‌‌نامه‌ها در مرحله سازمان‌دهي و ورود اطلاعات در نرم‌افزار، طبقه‌بندي‌شده و در دسترس كتابداران و كاربران قرار مي‌گيرند.