بررسي انتقادي ديدگاه علامه طباطبايي در باره زن در گذر تاريخ

علامه سيدمحمدحسين طباطبايي (1281ـ1360) در برترين يادگار دانشي خويش، يعني الميزان في تفسير القرآن، به‌فراواني به مباحث گوناگون نظري و رويدادهاي تاريخي ازجمله موضوع «زن در گذر تاريخ» پرداخته است. بازه زماني بررسي موضوع زن در الميزان از مرحله پيشاتاريخ (پيش از هبوط) تا دوران معاصر را در بر مي‌گيرد؛ ولي نوشتار حاضر تنها به بررسي وضعيت زنان با تكيه بر حقوق فردي، حقوق خانوادگي و حقوق اجتماعي آنان در جوامع گوناگون در دوران تاريخي (پس از هبوط و پيش از دوران معاصر) اختصاص يافته و طي آن دوره‌بندي و محورهاي موردتوجه علامه طباطبايي گزارش و نقد شده است. اهتمام گسترده يك مفسر به مباحث تاريخي در دوران مهجوريت و حاشيه‌نشيني دانش تاريخ در حوزه‌هاي علميه ستودني است؛ اما در مقام بررسي انتقادي نگاه علامه طباطبايي و بر اساس يافته‌هاي اين پژوهش مي‌توان ملاحظاتي را درباره نگاه ايشان به زن در گذر تاريخ به اين شرح مطرح كرد: غيرمستند بودن تقريباً تمامي گزارش‌ها و داوري‌ها درباره زن در تاريخ ملت‌ها؛ ابهام در منطق تقسيم‌بندي دوره‌هاي تاريخي، پايبند نبودن به رعايت توالي زماني جوامع و رويدادها؛ سستي يا نادرستي گزاره‌هاي مربوط به تحليل رخدادها؛ مغالطه در سنجش‌هاي منتهي به داوري درباره مقايسه وضعيت زنان در دوران پيش از اسلام و در دوره اسلامي؛ ناهم‌ترازي زبان بيان مباحث تاريخي با زبان مباحث مربوط به شاخه‌هاي دانشي ديگر؛ اثرپذيري از نگاه يك‌سره منفي و تاريك درباره جايگاه زنان پيش از اسلام.