تبيين جامع مفهوم سرمايه فضايي

سرمايه فضايي مفهومي نسبتا نوين در ادبيات مطالعات شهري و فضايي تلقي مي‌شود كه افكار پژوهشگران جامعه‌شناسي، شهرسازي، و جغرافيا درباره سرمايه و فضاي شهري را به يكديگر پيوند زده، و گرچه حدود دو دهه از شكل‌گيري اين دانش‌واژه مي‌گذرد، همچنان گسيختگي و ابهام زيادي در دامنه‌هاي مفهوم سرمايه فضايي وجود دارد. مقاله حاضر با هدف تبيين مفهوم سرمايه فضايي، از روش اسنادي براي گردآوري داده‌ها استفاده كرده است و با روش بازبيني سيستماتيك منابع، به تبارشناسي مفهوم سرمايه فضايي و تحليل انتقادي آراي نظريه‌پردازان مهم تاثيرگذار بر شكل‌گيري اين مفهوم پرداخته است. اين مقاله براي پاسخ به سوال از چيستي اين مفهوم و شاخصهاي آن، به بازبيني دقيق تمامي منابع معتبر و به‌روز در حوزه سرمايه فضايي و تعاريف، شاخصها و معيارهاي هر يك پرداخته است. با تحليل اين يافته‌ها، نقاط اشتراك و تفاوتهاي تعاريف موجود شناسايي شده‌اند و چارچوب مفهومي سرمايه فضايي جهت شفاف‌سازي ارتباطات دروني اين مفهوم ارائه شده است. مهمترين دستاورد پژوهش، ارائه چاچوب مفهومي و تعريفي جامع از سرمايه فضايي است كه در آن ذخاير و جريانها، دو جنبه اصلي اين مفهوم بوده و تبيين دو نوع سرمايه فضايي متصل‌كننده و محدود‌كننده، بسته به ميزان شمول آن در رابطه با كنشگران صورت گرفته است. نتايج تحقيق نشان مي‌دهند كه در تبيين اين دانش‌واژه، كليدي‌ترين مفاهيم، مجاورت و فاصله بوده‌اند و گرهي بودن، دسترسي‌پذيري، تحرك‌پذيري، ارتباط‌پذيري و مهارت‌هاي فضايي كنشگران، عوامل موثر بر كاهش فاصله و افزايش مجاورت فضايي مي‌باشند. اين يافته‌ها، زمينه‌هاي شناخت فرآيندهاي ايجاد، حفظ و ارتقا، يا تخريب سرمايه فضايي در نواحي شهري، و رابطه آن با تبادلات ساير انواع سرمايه را، كه موجب كارآمدي بيشتر عمل برنامه‌ريزي، طراحي، و مديريت شهري مي‌گردد فراهم ميكنند.