ارتقاء كيفيت طراحيِ فضاهاي معماري، با به‌كارگيري مكانيسم‌هاي عملكرديِ حواس

اين مقاله نوشتاري پيرامون نقش شناختِ مكانيسم عملكرد حواس انسان، در ارتقاء كيفيت طراحيِ فضاهاي معماري با تكيه بر علم روان‌شناسي احساس و ادراك مي‌باشد. يكي از بسترهاي پژوهشي كه هم‌اكنون در حوزه نظري معماريِ معاصر مطرح است، بحث فضاي معماري و نحوه ادراك آن است. معماري هنر مصالحه مابين ما و جهان پيرامون ماست و اين ميانجگري از طريق ادراكات حسي رخ مي‌دهد. نظر به آنكه شناختِ هر چه بيشتر مكانيسم‌هاي عملكرديِ حواس مي‌تواند ياري‌گر طراحان در انتقال موفق‌تر پيام‌هاي آنها به كاربران فضا باشد، اين پژوهش در نظر دارد با روشِ تحقيق كيفي و تحليلي، راهكارهايي پيشنهاد داده و بدين‌ترتيب مباني نظري مطرح‌شده در حوزه ادراك فضاي معماري را وارد حيطه عملكردي و كاربردي كند، كه بدين‌منظور از علمي به‌نام «روان‌شناسي احساس و ادراك» نيز ياري گرفته شده است. هدف از اين پژوهش، شناختِ چگونگي به‌كارگيري مكانيسم‌هاي عملكرديِ حواس جهت ارتقاء كيفيت طراحيِ فضاهاي معماري با استفاده از روشِ تحقيق كيفي و تحليلي است. در اين راستا براي هر يك از حواس پنج‌گانه به‌تفكيك نمونه‌هايي از چگونگيِ به‌كارگيري مكانيسم‌هاي عملكرديِ آنها در طراحيِ فضاي معماري بيان شده است. مكانيسم‌هايي مانند «سازش به تاريكي» و «ميدان ديد» براي حس بينايي، مكانيسم «سازش به تاريكي» و «تداخل اصوات» براي حس شنوايي، مكانيسم «آستانه اختلاف فضايي» براي حس لامسه، مكانيسم «تشخيص كيفيت رايحه‌ها» براي حس بويايي و مكانيسم «ادراك اصلي چشايي» براي حس چشايي. پرسش پژوهشي مطرح‌شده در اين نوشتار اين است كه: با توجه به يافته‌هاي جديد علمي در جهت درك كامل‌تر نحوه عملكرد حواس از يك‌سو و ضرورت به‌كارگيري روش‌هايي نوين و كارآمد به‌منظور ارتقاء كيفيت طراحي فضاهاي معماري در قرن حاضر از سوي ديگر، آيا امكان برقراري پيوند ميان اين دو مقوله وجود دارد؟ و چگونه مي‌توان از اين طريق راهكارهايي را به‌منظور طراحي آگاهانه‌تر فضاي معماري و انتقال موفق‌تر پيام‌هاي محيطي، در اختيار طراحان و معماران قرار داد؟ در اين پژوهش نمونه‌هايي از بناهاي موفق و تأثيرگذار نيز كه نمود حضور اين مكانيسم‌ها مي‌باشند، توسط نگارنده بررسي و به‌اختصار بيان شده است