ارزيابي سلامت كيفي آب رودخانه قزل‌اوزن در محدوده استان زنجان با استفاده از شاخص‌هايNSFWQI ،IRWQISC و Liou

Water Quality Assessment of Ghezelozan River in Zanjan Province Using NSFWQI, IRWQI and Liou

زمينه و هدف: توسعه‌ي ناپايدار كشاورزي و آبزيپروري در حريم بسياري از رودخانه ها سبب كاهش كيفيت آب‌هاي جاري آن‌ها شده است. هدف از مطالعه حاضر ارزيابي سلامت كيفي آب رودخانه ي قزلاوزن با استفاده از شاخصهاي كيفي متداولِ آبهاي سطحي، در محدوده‌ي استان زنجان است. روش بررسي: 18 ايستگاه در طول رودخانه‌ي قزل اوزن بر اساس معيارهاي استاندارد شامل نوع كاربري اراضي، زمينشناسي، نقاط داراي تنوع زيستي، دسترسي و پراكندگي در امتداد رودخانه انتخاب گرديد. ويژگي‌هاي اكسيژن محلول، دما، كدورت و هدايت الكتريكي درمحل نمونهبرداري و مقدار كليفرم مدفوعي، خواست اكسيژن بيوشيميايي، خواست اكسيژن شيميايي، فسفات، نيترات، نيتريت، آمونياك، سولفات و كلر در آزمايشگاه اندازه‌گيري شد. يافتهها: اختلاف معنيداري در ميزان كليفرم رودخانه با استاندارد وجود دارد. هم‌چنين نتايج شاخصهاي كيفيت آب بيانگر تاثيرات بسيار زياد كشت زيتون در طارم و آبزيپروري در ماهنشان است. از ميان تمام متغيرهاي كيفي مورد مطالعه، نيترات و كليفرم مدفوعي در بين دو منطقه طارم و ماهنشان اختلاف معنيداري داشتند. بالاترين وضعيت كيفي مربوط به ايستگاه 7 كه دسترسي كمتري براي توسعه فعاليتهاي انساني وجود داشت، بود. براساس انطباق نتايج شاخصها با كاربري اراضي (واقعيت زميني)، نتايج شاخص كيفي آبهاي سطحي ايران بدليل بهرهگيري از متغيرهاي كيفي بيشتر و تطابق كاملتر، عملكرد بهتري نشان داد. نتيجه گيري: كشت زيتون در منطقه طارم و توسعه ناپايدار آبزيپروري در ماهنشان مهم‌ترين دلايل كاهش كيفيت آب است. در اين راستا، توجه به مديريت جامع منابع آب، آموزش بوميان، ارزيابي اثرات محيط­زيستي و تعيين توان اكولوژيك سرزمين بايد مورد توجه باشد.

Background: Unsustainable development of agriculture and aquaculture has reduced the water quality of rivers. The most important aim of this study is assessing of water quality in the Ghezel Özan basin in Zanjan province. Method: 18 sites were selected based on standard criteria including land use, geology, biodiversity points, accessibility and standard distributions. Content of Dissolved Oxygen, Temperature, Turbidity and Electrical Conductivity were measured in-situ while number of Fecal Coliform, amount of BOD, COD, Phosphate, Nitrate, Nitrite, Ammonia, Sulfate and Chlorine were measured at laboratory. Results: One-sample T.test showed a significant difference between the Coliform and its standard. Results have illustrated the remarkable impacts of agricultural and aquaculture activities on the river health. Also, among all quality parameters, Nitrate and Fecal Coliform show a significant difference in two regions, Tarom and Mahneshan. There is the best water quality in site 7 (upstream site) located far from human access. IRWQI index (Iranian water quality index for surface water) shows the best results because of more overlap with land-uses and the trend of variables. Conclusion: Olive cultivation and unsustainable aquaculture development in Tarom and Mahneshan, respectively, are main reasons for decreasing of water quality. So, integrated water resources management, training local people, assessing environmental impacts and determining the ecological potential are highly recommended to improve the water quality of the studied river.