ارزيابي برهمكنش ژنوتيپ در محيط در آزمايش‌هاي ناحيه‌اي عملكرد ژنوتيپ‌هاي گندم دوروم (.Triticum turgidum var. durum L)

هدف از اين تحقيق ارزيابي برهمكنش ژنوتيپ در محيط بر عملكرد دانه 20 ژنوتيپ گندم دوروم جهت تعيين سازگاري و پايداري عملكرد ژنوتيپ هاي مورد بررسي با استفاده از روش هاي آماري چند متغيره (GGE باي پلات) و تك متغيره پايداري بود. ژنوتيپ هاي گندم دوروم طي سه سال زراعي (97-1394) در ايستگاه هاي تحقيقات ديم سرارود (كرمانشاه)، مراغه و شيروان (خراسان شمالي) در شرايط ديم و آبياري تكميلي (سرارود و مراغه) مورد ارزيابي قرار گرفتند. نتايج تجزيه واريانس مركب داده ها نشان داد كه بين ژنوتيپ ها، محيط ها و برهمكنش آنها از نظر عملكرد دانه تفاوت معني داري وجود داشت. سهم اثر اصلي براي محيط، ژنوتيپ و برهمكنش ژنوتيپ در محيط به ترتيب 81.9، 2.1 و5.2 درصد از مجموع مربعات كل بود. بزرگي اثر محيط نشان دهنده متفاوت بودن محيط ها بود كه باعث معني دار شدن برهمكنش ژنوتيپ در محيط و ايجاد تغيير در عملكرد دانه ژنوتيپ هاي گندم شد. بر اساس نتايج تجزيه GGE باي پلات، محيط هاي مورد آزمايش به چند گروه كه امكان سازگاري خصوصي را براي ژنوتيپ ها داشتند، گروه بندي شدند. ميانگين عملكرد دانه ژنوتيپ ها 2649 كيلوگرم در هكتار و در شرايط ديم و آبياري تكميلي به ترتيب 2212 و 3303 كيلوگرم در هكتار بود و بيشترين ميانگين عملكرد دانه در شرايط ديم مربوط به ژنوتيپ G15 (2622 كيلوگرم در هكتار) و در شرايط آبياري تكميلي مربوط به ژنوتيپ G3 (3744 كيلوگرم در هكتار) بود. بر اساس مدل GGE باي پلات، لاين هاي G14، G15، G8، G16 و G11 بعنوان ژنوتيپ هاي مطلوب با ميانگين عملكرد دانه بالاتر و پايداري عملكرد بيشتر، شناسايي شدند. بر اساس آماره هاي پايداري، لاين G14 بعنوان ژنوتيپ پايدار شناخته شد. نتايج نشان داد كه محيط مراغه با توجه به دارا بودن ويژگي هاي قدرت تمايز و نمايندگي بهتر براي ارزيابي ژرم پلاسم هاي زمستانه گندم دوروم، مناسب تر بود. بنابراين وجود لاين هاي با عملكرد و پايداري عملكرد بيشتر و سازگار به شرايط ديم در مناطق سرد، نشان دهنده بهبود ژنتيكي در برنامه هاي به نژادي گندم دوروم در مناطق معتدل و سرد ديم كشور مي باشد.