تذكره شعاعيه و ضرورت تصحيح دوباره آن

تذكره شعاعيه اثر محمدحسين شعاع شيرازي (شعاع‌الملك) يكي از تذكره‌هاي مهم فارسي است كه در دوره قاجار و در سال 1321 هجري در شيراز تأليف شده است. تذكره شعاعيه دربردارنده شرح حال و نمونه اشعار صد و پنج شاعر است كه مؤلف در فاصله زماني 1300‑1320 آنها را ديده و يا از زبانشان شعري شنيده است. محمود طاووسي اين تذكره را تصحيح و بنياد فارس‌شناسي در سال 1380 آن را منتشر كرد. پرسش اين پژوهش اين است كه تصحيح نامبرده تا چه اندازه علمي و انتقادي و معتبر است. بررسي نگارنده نشان مي‌دهد متن تصحيح‌شده سرشار از غلط است. از سه علت اصلي براي راه‌يافتن لغزش‌ها به متن مصحَّح مي‌توان نام برد: انتخاب روش نادرست، تصحيح اخلاقي، بدخواني. مصحِّح برخلاف قاعده كليِ تصحيح، تنها به يك دست‌نويس، نسخه دانشكده ادبيات دانشگاه تهران، بسنده كرده كه نسخه‌اي مؤخّر است و از دست‌نويس كتابخانه ملّي ملك چشم پوشيده است كه اقدم و اصح است. ‌افزون‌بر اين، در مواردي واژه‌ها بد خوانده شده يا كلمات به‌سبب رعايت نكات اخلاقي به‌طور عمدي دگرگون شده است. تذكره شعاعيه مهم‌ترين تأليف شعاع‌الملك است و فوايد تاريخي، اجتماعي، ادبي و زباني درخور توجهي دارد؛ به همين سبب بايسته است به‌طور انتقادي تصحيح شود و متن پيراسته آن در دسترس پژوهشگران و علاقه‌مندان ادب ديرينه‌سال فارسي قرار گيرد.