تحويل‌گراييِ اخلاق نسبت به دين در فلسفۀ ديويد هيوم: كوششي براي شفاف‌سازي نسبتِ دين و اخلاق در فلسفۀ ديويد هيوم

با نگاهي به اخلاق‌شناسي در فلسفۀ جديد، شاهد دو ديدگاهِ استقلال‌گراييِ اخلاق نسبت به دين و تحويل‌گراييِ اخلاق نسبت به دين در طيف‌هاي مختلف آن هستيم. بلندپروازي هيوم براي تثبيت علم اخلاق، در جدال بين جاه‌طلبي‌هاي طبيعت‌گرايانه و داوري‌هاي شكاكانۀ وي، اخلاق را نه‌تنها مستقل از دين نشان مي‌دهد، بلكه دين را مخرب اخلاق نيز معرفي مي‌كند. در اين مقاله، با توجه به ديدگاه‌هاي متعدد موجود در باب نسبت دين و اخلاق در فلسفۀ هيوم، در پي يافتن موضع شفاف و منسجمي بر اساس آثار اصلي خود هيوم، مدافعان و منتقدان او خواهيم بود. يافته‌هاي ما، با تكيه بر ديدگاه معتدلِ هيوم درباب اخلاقِ عقل‌گرايانه و خداباوري نهان وي، حاكي از آن است كه اخلاق در نظام فكري و فلسفي هيوم، در نهايت چيزي مستقل از دين و خدا نيست. به‌عبارت بهتر، هيوم كلِ دين را به تركيب اخلاق و فلسفه فرومي‌كاهد و از جنبه‌هاي اخلاقي و عقلاني دين دفاع مي‌كند و وجود ساير جنبه‌ها و ابعاد را زائد مي‌داند. براساس شواهد نشان داده‌شده در اين مقاله، بهتر آن است كه هيوم را در رديف قائلان به ديدگاهِ تحويل‌گراييِ اخلاق به دين، آن هم در مرتبه و طيف خاصي از آن قرار دهيم.