تأثير عروض قرآن بر اوزان شعر حافظ

قرآن بزرگ‌ترين معجزۀ پيامبر اسلام و نشانۀ حقّانيت دين مبين اسلام است. در اعجاز قرآن همين بس كه از زمان نزول آن تا كنون كسي نتوانسته است آيه‌اي همانند آن بياورد. با واكاوي ابعاد مختلف قرآن، همواره افق‌هايي تازه در برابر پژوهشگران گشوده مي‌شود. يكي از مهم‌ترين بحث‌هاي زبان و ادبيّات فارسي تأثيرپذيري شاعران و نويسندگان از ظاهر و باطن قرآن است. در ميان ادبا، حافظ شيرازي يكي از شاعراني است كه تأثيرپذيري فراواني از قرآن دارد؛ اين اثرپذيري نه فقط در محتوا كه در لفظ، وزن و حتّي بحور عروضي است. ما در اين جستار برآنيم تا با مطالعۀ تطبيقي اوزان و بحور پربسامد حافظ و قرآن كريم به ميزان اثرگذاري بحور قرآني بر شعر حافظ دست يابيم. برآيند تحقيق اثبات مي‌كند كه بحور رمل، مضارع، هزج، متقارب و رجز از جمله بحرهاي مشترك شعر حافظ و قرآن كريم مي‌باشد و حافظ از اين نظر نيز تحت تأثير قرآن است. نكتۀ ديگر اين كه بحور قرآني بسيار شبيه به شكل عروض اشعار فارسي هستند و بسياري از اوزان عروضي كه در عربي غالباً به شكل مسدس و مربع به كار مي‌روند، در قرآن كريم به شيوۀ اوزان فارسي به صورت مثمن استفاده شده‌اند و اين امر اثبات مي‌كند كه نه تنها محتواي قرآن متعلّق به كل جهان است و فقط اختصاص به جهان عرب ندارد، وزن و ظاهر آن نيز اختصاص به زبان عربي ندارد و مي‌تواند فرازباني باشد.