تعيين اراضي مستعد زراعت چوب اكاليپتوس در استان خوزستان با استفاده از فرآيند تحليل سلسله مراتبي فازي (Fuzzy AHP)

با توجه به توقف بهره‌برداري از جنگل‌هاي صنعتي شمال ايران، پژوهش پيش رو به‌منظور تعيين اراضي مستعد زراعت چوب اكاليپتوس در استان خوزستان با تحليل سلسله مراتبي فازي و سيستم اطلاعات جغرافيايي انجام شد. شاخص‌هاي مورد استفاده شامل چهار شاخص اصلي منابع آبي دردسترس، كاربري اراضي، اقليمي و خاكشناسي و 22 زيرشاخص‌هاي مربوط به آنها (بافت خاك،‌ عمق خاك، اسيديته خاك، شوري خاك، فاصله از رودخانه ها، دبي آب رودخانه‌ها، شوري آب رودخانه‌ها، عمق آب‌هاي زيرزميني، شوري آب‌هاي زيرزميني، ميانگين دماي سالانه، ميانگين حداقل دماي سالانه، ميانگين حداكثر دماي سالانه، حداقل مطلق دما، حداكثر مطلق دما، ميانگين بارندگي سالانه، ميانگين رطوبت نسبي سالانه، ميانگين سرعت باد سالانه، بيشه‌زارهاي حاشيه رودخانه‌ها،‌ تپه‌هاي شني (شن زارها)،‌ اراضي جهاد نصر، زمين‌هاي خالي حاشيه كانال‌هاي نصر و زمين‌هاي خالي نزديك به منابع آبي) بودند. نقشه‌هاي كليه اين عوامل، با استفاده از رقومي‌سازي با تصاوير ماهواره‌اي گوگل‌ارث (از تابستان 2017 تا تابستان 2019)، نمونه‌برداري زميني (در شهريورماه 1398) و اطلاعات موجود تهيه شدند. همچنين نقشه اكاليپتوس‌كاري‌ها در استان خوزستان با استفاده از اطلاعات موجود در اداره كل منابع طبيعي استان و نمونه‌برداري زميني با GPS در شهريورماه 1398 تهيه شد. نقشه كاربري اراضي با رقومي‌سازي كاربري‌ اراضي/پوشش از تصاوير گوگل‌ارث 2017 تا 2019 تهيه شد. صحت نقشه كاربري اراضي تهيه‌شده با 60 نقطه كنترل زميني بررسي شد. وزن شاخص‌هاي مؤثر در پتانسيل‌يابي زراعت چوب اكاليپتوس با استفاده از روش تحليل سلسله مراتبي فازي محاسبه شد. بدين منظور تعداد 30 پرسشنامه براي مقايسه زوجي شاخص‌هاي اصلي و زيرشاخص ها، بين كارشناسان زراعت چوب در عرصه هاي منابع طبيعي توزيع شد. سپس ميانگين پرسشنامه هاي تكميل شده، به‌دست آمده و با روش آناليز توسعه اي فازي مثلثي چانگ تجزيه و تحليل شد. بر اين اساس، وزن نرمال ميانگين هر شاخص‌ و زيرشاخص با روش تحليل سلسله مراتبي فازي محاسبه شد. با تركيب خطي وزني نقشه‌هاي زيرشاخص‌هاي مؤثر، ابتدا نقشه شاخص‌هاي اصلي و سپس نقشه اراضي مستعد زراعت چوب اكاليپتوس تهيه شد. درنهايت، نقشه پتانسيل زراعت چوب با استفاده از نقشه مناطق كشت گونه اكاليپتوس‌ اعتبارسنجي شد و دقت آن در شناسايي مناطق مستعد زراعت چوب اكاليپتوس در استان خوزستان ارزيابي شد. نتايج نشان داد كه از بين شاخص‌هاي اصلي، منابع آبي و كاربري اراضي بيشترين اهميت را براساس فرايند تحليل سلسله مراتبي فازي در تعيين اراضي مستعد كشت اكاليپتوس در استان خوزستان داشتند. براساس نتايج به‌دست‌آمده، 12.83 درصد از منطقه پتانسيل بسيار خوب و 10.47 درصد آن پتانسيل خوب براي اكاليپتوس‌كاري داشت. نتايج ارزيابي صحت نقشه پتانسيل زراعت چوب نيز نشان داد كه فرايند تحليل سلسله مراتبي فازي با صحت كلي 82 درصد دقت مطلوبي در شناسايي مناطق مستعد زراعت چوب در استان خوزستان داشته است.