عنوان مقاله :
تحليلي بر موانع فراروي جابه‌جايي پايتخت در ايران و ارائه راهكارهاي بهينه
پديد آورندگان :
رستمي ، محسن پژوهشكده امنيت ملي , كياني ، مصطفي - - , رياضي ، وحيد دانشگاه و پژوهشگاه عالي دفاع ملي و تحقيقات راهبردي , خليلي باصري ، محسن دانشگاه و پژوهشگاه عالي دفاع ملي و تحقيقات دفاعي , رحمتي ، بهروز دانشگاه علوم انتظامي
كليدواژه :
تهران , پايتخت , موانع جابه‌جايي پايتخت , مدل معادلات ساختاري , مدل تحليل شبكه (ANP)
چكيده فارسي :
پايتخت به‌عنوان مهم‌ترين شهر هر كشور، نقشي اساسي در اداره كشور و زندگي ملت‌ها دارد. تا سال 2000 ميلادي كشورهاي زيادي اقدام به انتقال پايتخت كرده‌اند كه هر كدام دلايل خاص خود را براي انتقال پايتخت دارند. در پاكستان، قزاقستان و تركيه دلايل دفاعي مطرح گرديد. درحاليكه در بليز اين جابه‌جايي به دليل بلاياي طبيعي صورت گرفت. ايران كشوري است كه بنا به دلايلي مانند ترافيك آلودگي هوا، زلزله‌خيز بودن و تمركز جمعيت در شهر تهران، مي‌كوشد تا پايتخت خود را انتقال دهد. جابه‌جايي پايتخت در ايران از دو منظر اهميت ويژه‌اي پيدا مي‌كند؛ اول ساماندهي شهر تهران و تعادل‌‌بخشي به نظام شهري و منطقه‌اي كشور و دوم حفظ امنيت سياسي كشور. ازاين‌رو هدف از نگارش اين مقاله كه با روش توصيفي – تحليلي و پيمايشي نگاشته شده، شناسايي اصلي‌ترين موانع و چالش‌هاي فراروي جابه‌جايي پايتخت و ارائه راهكارهاي بهينه در جهت رفع اين موانع، مهم‌ترين هدف آن است. به همين منظور روش مقاله، با توجه به ماهيت نظري آن توصيفي تحليلي است و گردآوري داده‌ها به روش كتابخانه‌اي و اسنادي انجام گرفته است. نتايج تحقيق برگرفته از جامعه آماري تحقيق كه متخصصين علوم انساني در حوزه‌هاي مرتبط با موضوع است، مي‌باشد و حجم نمونه 100 نفر كارشناس است كه از روش نمونه‌گيري گلوله برفي انتخاب شده‌اند و حاكي از آن است كه عوامل مختلف امنيتي مانند: «به وقوع پيوستن نزاع‌هاي سياسي بر سر تفويض قدرت و اختيارات و توزيع وزارتخانه‌ها در شهرهاي مختلف»؛ «موفق نبودن انتقال پايتخت‌هاي ديگر در ساير نواحي جهان» ؛ «مقاومت مردم، جناح‌ها و گروه‌هاي سياسي به دلايلي چون ترس از بيكاري، از دست دادن منافع و...» و «رابطه‌‌گرايي شديد سياسي در واگذاري‌ها (اختيارات و منابع)» و... مؤلفه موانع دفاعي «موقعيت جغرافيايي مناسب پايتخت فعلي از نظر مركزيت و دسترسي»؛ «تمركز بالاي نيروهاي دفاعي و امنيتي در پايتخت و شناخت كافي نسبت به نقاط ضعف و قوت پايتخت هنگام بروز تهديد»؛ «آگاهي سياسي بالاي پايتخت‌نشينان و عكس‌العمل مناسب در مقابل فتنه‌هاي دشمن (داخلي و خارجي)»؛ «سيستم حمل‌ونقل سريع (مترو) جهت جابه‌جايي اضطراري و وجود پناهگاهي مناسب و امن در صورت لزوم» و... به ترتيب بيشترين اثر را در اين مؤلفه داشته‌اند؛ بنابراين مهم‌ترين پيشنهاد و راهكار نويسندگان ساماندهي سياسي فضا جهت تمركززدايي از تهران، پراكنده ساختن وزارتخانه‌ها، ادارات و مراكز غير ضروري در سطح كشور براي جلوگيري از ازدحام جمعيت در تهران است.
