وحدت هنري يادمان‏هاي آرامگاهي مدور سبك آذري (نواحي اران و آذربايجان) در سده‏ هاي 8 تا 9 هجري

تجلي مقابر برجي شكل مدور بر روي مزارات شخصيت‏هاي مذهبي سياسي در سده‏هاي 8 و 9 هجري بر شكل‏گيري شيوه‏ي خاص معماري يادمان‏هاي آرامگاهي در حوزه كشورهاي فعلي دوسوي شمالي و جنوبي رودخانه ارس تا آناتولي شرقي دلالت دارد. دراين شيوه‏ي معماري ،كه بايد از آن تحت عنوان سبك آذري درنواحي آران –آذربايجان ياد كرد، در چيدمان بدنه‏ي بيروني مقابر و تزيين هنري سطوح بناهاي آرامگاهي بطور نسبتاً يكسان از كلوك و آجرهاي ساده و لعابدار فيروزه اي و لاجوردي استفاده شده است. شناسايي 6 مقبره برجي شكل در قفقاز جنوبي، آذربايجان و آناتولي شرقي و تاثير آن در ساير بناهاي مذهبي از جمله يافته هاي اين تحقيق است. مهم‏ترين عوامل ايجاد و توسعه سبك هنري يادمان‏هاي تدفيني اران و آذربايجان در محيط جغرافيايي يكسان و مركزيت سياسي، انگيزه هاي مذهبي و اجتماعي، هويت متجانس فرهنگي و قومي دسته بندي مي شود. سبك خاص هنري موردبحث بر تعالي معرفت‏شناسي و شخصيت‏هاي موثر مذهبي و سياسي اين نواحي در بنياد و توسعه چنين سبك و كاربرد يكسان آن براي افراد سياسي و مذهبي نواحي شمال غربي درياي مازندران دلالت دارد. بنابر تحقيق حاضر ممتاز ترين يادمان‏هاي آرامگاهي مدور در مقبره‏ي جد شهرياران صفوي در اردبيل به تجلي رسيده است.اين مقاله بارويكرد تاريخ فرهنگي وبا استفاده از روش تحليلي ـ توصيفي وابزار گردآوري اطلاعات ازطريق مطالعات ميداني وكتابخانه اي انجام گرفته است. هدف مقاله نيز بازشناخت و بررسي ويژگي‏هاي هنري و فني و گاهنگاري مقابر مدور نواحي اران و آذربايجان و مطالعه عوامل تاثير گذار جغرافيايي ، سياسي، محيط فرهنگي ، اجتماعي و هويت متجانس قومي در ايجاد يادمان‏هاي همسان در سده‏هاي موردنظر تا توقف ساخت آنها مقارن با ظهور صفويان است. پرسش‏هاي اصلي تحقيق اين است كه چه عواملي در ايجاد و گسترش مقابر مدور برجي شكل همسان در سده‏هاي 8 و9 هجري در حوزه سرزمين‏هاي شمال غربي درياي مازندران نقش داشته است؟ شخصيت‏هاي مدفون در اين مقابر بيشتر مذهبي هستند يا سياسي؟ كدام مقبره دراين حوزه از نظر هنري، ممتاز محسوب مي شود؟