بررسي بيان ژن تلومراز در آفتابگردان روغني تحت تنش خشكي

هدف: خشكي شايع‌ترين تنش محيطي است كه به طور تقريبي موجب محدوديت توليد در 25 درصد از زمين‌هاي دنيا مي شود. تنش خشكي باعث ايجاد تغييرات در مورفولوژي، فيزيولوژي و پروفايل بيان ژن ها در گياه مي‌شود. يكي از اثرات تنش خشكي، تنش اكسيداتيو است كه سبب آسيب به DNA تلومري مي شود. مكانيسم غالب حفظ تلومر در اكثر يوكاريوت‌ها وابسته به فعاليت آنزيم تلومراز است كه مانع كوتاه شدن انتهاي كروموزوم مي‌گردد. در اين مطالعه بيان ژن تلومراز در دو ژنوتيپ مقاوم و حساس به خشكي در آفتابگردان روغني با تكنيك Real time PCR ارزيابي شد. مواد و روش ها: ژنوتيپ هاي ENSAT254 و LC1064C در قالب طرح كاملا تصادفي با 3 تكرار در گلخانه كشت شدند. گياهان تا مرحله 8 برگي از لحاظ وضعيت آبي نزديك 100 درصد ظرفيت زراعي نگهداري شدند. بعد از اين مرحله تعدادي از گلدان‌ها در همان ظرفيت زراعي نگه‌داري شدند (نمونه هاي شاهد) اما تعدادي تحت تنش خشكي 80%، 60% و 40% ظرفيت زراعي قرار گرفتند. نمونه برداري از برگ ها در دو زمان 7 و 21 روز بعد از اعمال تنش و از تيمار شاهد انجام گرفت. استخراج RNA از نمونه‌هاي برگي با استفاده از محلول استخراج RNX-plus TM (شركت سيناكلون، ايران) و واكنش Real time PCR با استفاده از آغازگرهاي اختصاصي ژن تلومراز انجام گرفت. تجزيه ‌واريانس داده‌ها و مقايسه ‌ميانگين تيمارها با استفاده از نرم‌افزار SAS 9.4 انجام گرفت. نمودارها با Excel نسخه 2016 رسم شدند. نتايج: نتايج مقايسات ميانگين نشان داد ميزان بيان ژن كدكننده آنزيم تلومراز در ژنوتيپ ‌هاي حساس و مقاوم آفتابگردان متفاوت است به‌طوري كه ميزان بيان ژن كدكننده آنزيم تلومراز در ژنوتيپ مقاوم (ENSAT254) نسبت به ژنوتيپ حساس (LC1064C) به‌طور معني‌داري افزايش يافت. نتيجه گيري: از آنجاييكه آنزيم تلومراز در حفظ يكپارچگي و پايداري ژنوم در چرخه‌ي سلولي نقش اساسي دارد در نتيجه افزايش بيان ژن تلومراز در ژنوتيپ متحمل (ENSAT254) در مقايسه با ژنوتيپ حساس (LC1064C) احتمالا حاكي از دخالت ژن فوق در مقاومت آفتابگردان به تنش خشكي باشد.