گفتمان سياست خارجي جريان‌‌هاي ملي‌‌گرا و اسلام‌‌گرا مطالعه موردي: مقايسه تطبيقي مذاكره با سفارت آمريكا

در اين پژوهش قصد داريم با بررسي بخشي از اسناد سفارت آمريكا كه يكي از مهم ‌ترين منابع اسنادي و كتابخانه ‌اي تاريخ معاصر ايران مي‌ باشند، مذاكرات اعضاي شاخص گروه نهضت آزادي ايران از يك‌سو و دكتر سيد محمد بهشتي، عضو جامعه روحانيت مبارز تهران و دبير كل حزب جمهوري اسلامي ايران از سوي ديگر، با مسئولان و كاركنان سفارت آمريكا در تهران طي سال‌ هاي 1357 و 1358 را مورد تحليل قرار دهيم. آن ‌چه در تحليل محتواي اين بخش از اسناد و مقايسه تطبيقي اين دو با گفتمان‌ هاي سياست خارجي دريافت مي ‌شود؛ آن است كه گروه اول با رويكردي ايدئولوژيك بر محورهاي ليبراليسم، دموكراسي و حقوق بشر تأكيد دارند كه برآمده از گفتمان ملي‌ گرايي ليبرال در سياست خارجي است كه در دوران تسلط دولت موقت حاكميت يافت. آن ها در مذاكرات پياپي با سفارت آمريكا به دنبال جلب حمايت اين دولت در عرصه سياست داخلي ايران هستند تا رقيبان ايدئولوژيك مانند ماركسيسم را شكست دهند. ولي دكتر بهشتي از منظري عمل‌ گرايانه، مصالح انقلاب اسلامي و منافع ملي را لحاظ مي ‌كند و با واقع ‌بيني نسبت به محيط بين‌الملل بر اصول اساسي انقلاب يعني استقلال از غرب و شرق، اتكا به نيروهاي دروني و فقدان وابستگي خارجي و در عين حال رويكرد انتقادآميز نسبت به روابط سابق آمريكا در ايران و تلاش نسبي و تدريجي براي رفع تنش‌ هاي احتمالي مبتني بر مصلحت‌انديشي و واقع ‌نگري، تأكيد دارد كه در چارچوب رهيافت مصلحت ‌گرايي مركزمحور از خرده‌گفتمان‌ هاي اسلام ‌گرايي انقلابي جاي مي ‌گيرد.