بررسي ديدگاه امام خميني دربارۀ مرسلات فقهي شيخ صدوق

شيوۀ محدثان فريقين، نقل روايات با ذكر سلسلۀ سند است. در اين بين، شيخ صدوق از برجسته‌ترين محدثان شيعه، در «كتاب من لايحضره الفقيه»، روايات را بدون سند و به‌صورت مرسل گزارش كرده‌اند. وي اگرچه بعدها با نگاشتن «مشيخه»، در صدد رفع اشكال مقدر برآمد، مرسلاتي كه بدون ذكر راوي گاه با واژۀ «قَالَ» و گاه با واژۀ «رُوِيَ» نقل كرده بود، محل مناقشۀ عالمان شد. قائلان به وثوق سند روايت (سندگراها) همۀ منقولات بدون راوي صدوق را از حجيت ساقط كردند و قائلان به وثوق صدور روايت (صدورگراها) همۀ آنها را يك‌سر حجت دانستند. در اين بين امام خميني ديدگاهي ميان آن دو اتخاذ كردند. يافته‌هاي تحقيق حكايت از آن دارند كه از نظر امام خميني، اولاً، تنها مرسلات جزمي صدوق با تعبير «قَالَ» معتبر هستند؛ ثانياً، صدوق نه‌تنها يك محدث، بلكه عالمي رجالي برتر از نجاشي و طوسي است، لذا مرسلات جزمي وي، گوياي توثيق راويان حذف‌شده از سند هستند؛ ثالثاً، صدوق اهل اجتهاد به معناي متعارف نزد اصوليان و به‌ويژه متأخران آنها نبود، لذا مرسلات جزمي را بر اساس حدس و ظن نقل نكرده است؛ رابعاً، مرسلات جزمي صدوق همسنگ مرسلات ابن ابي‌عمير هستند؛ خامساً مرسلات جزمي صدوق، برابر با مسانيدش محسوب مي‌شوند و بلكه بر آنها رجحان دارند.