پژوهشي بر آرايه‌هاي هندسي موجود در نگاره‌هاي هفت اورنگ ابراهيم ميرزا

نقوش تزئيني در هنرهاي اسلامي ازجمله معماري، كتاب‌آرايي و نگارگري كاربرد دارند. در نگارگري ايراني شاهد بروز عناصر تزئيني به‌عنوان عوامل تكميلي طرح هستيم. اين عناصر جايگاه مهمي در ارتقاي شكوه و جلوه بصري نقاشي ايراني دارند. حضور آرايه‌هاي تزئيني براي منقش ساختن سطوح، به‌ويژه در نگارگري دوره تيموري و صفوي متداول بوده است. از نسخه‌هاي مصور ممتاز دوره صفوي، مي‌توان به هفت‌اورنگ جامي موزه فرير واشنگتن كه در كارگاه سلطنتي ابراهيم ميرزاي صفوي تدوين و مصور شده، اشاره كرد. اين نسخه، سرشار از آرايه‌ها و نقوش تزئيني است. از شاخص‌ترين نقوش تزئيني آن مي‌توان به گره‌هاي هندسي اشاره كرد كه در بيشتر سطوح نگاره‌هاي آن به چشم مي‌خورند. اين مقاله باهدف معرفي و شناخت تزئينات هندسي نگاره‌هاي هفت‌اورنگ ابراهيم ميرزا، آناليز خطي و ارائه تقسيم‌بندي اين آرايه‌ها، نحوه‏ي كاربرد آن‌ها در بخش‌هاي مختلف از حيث نوع و تكنيك انجام شده است. روش يافته‌اندوزي با استناد به منابع مكتوب صورت گرفته است كه به روش تحليلي تطبيقي، به بررسي داده‌هاي به‌دست‌آمده از نمونه‌هاي مطالعاتي مي‌پردازد. بر اين مبنا پرسش‌هاي زير مطرح است؛ گره‌هاي هندسي موجود در نگاره‌هاي هفت‌اورنگ جامي چه ويژگي‌هايي دارند؟ كاربرد و شيوه‌هاي اجرايي گره هندسي در نگاره‌هاي هفت‌اورنگ جامي چگونه است؟نتايج حاصل از بررسي نگاره‌هاي هفت‌اورنگ ابراهيم ميرزا، حاكي از آن است كه كاربرد نقوش هندسي در قالب‌هاي كاشي‌كاري، آجركاري و گره‌چيني چوبي نمود بيشتري داشته و بيشترين گره‌ها، گره‌هايي بر پايه عدد مبناي شش و هشت است. اين گره‌ها غالباً در سطوح ايوان، كف و ديوارهاي جانبي بنا و همچنين در قالب گره‌چيني و به‌عنوان حفاظ باغ، در و پنجره استفاده شده است.