نسخه‌اي كهن از تفسير ابونصر حدادي؛ مدخلي بر شناخت خوشنويسي و تذهيب عصر غزنويان

بخشي از يك تفسير فارسي قرآن به نام معاني كتاب الله و تفسيره المنير از ابونصر محمدبن احمد بن حمدان بن محمد حدادي كه در سال 484 ق به دست عثمان بن حسين وراق غزنوي كتابت و تذهيب شده يكي از معدود تفاسير كهن فارسي به شمار مي‌رود كه حاوي رقم و اطلاعاتي از حامي نسخه است و از رابطۀ كاتبش با دربار غزنويان پرده برمي‌دارد. از اين كاتب قرآن ديگري به قلم كوفي در كتابخانه آستان قدس رضوي به‌جامانده كه الگوي چند كاتب عصر غزنويان بوده است. اين نوشتار به روش تاريخي توصيفي، به بررسي ويژگي‌هاي خوشنويسي و تذهيب كتابت اين نسخه به هدف شناخت سنت‌هاي كتابت و كتاب‌آرايي عصر غزنويان اختصاص دارد. در نتيجه اين بررسي مشخص مي‌شود خط به‌كاررفته در متن اين نسخه نوعي كوفي مسطح است كه با تكيه ‌بر حركات افقي، عمودي، و مورب كتابت شده و مشابه آن در چند نسخه قرآن ديگر نيز وجود دارد كه نشان‌دهنده رواج گسترده اين سبك در سده پنجم هجري است. به‌علاوه انواع خطوط به‌كاررفته در اين نسخه نشان مي‌دهد وراقان غزنوي علاوه بر كوفي مسطح از كوفي شكسته، ثلث، و حتي كوفي اوليه نيز استفاده مي‌كرده‌اند. همچنين در زمينه تذهيب مشخص مي‌شود طراحي نقوش و عناصر اصلي خاصه ترنج‌ها بر مبناي اشكال اوليه دايره و مستطيل است و نقوش هندسي گره‌سازي شده براي سطوح بزرگ و اسليمي براي زمينه نوشته‌ها كاربرد دارد.