بازشناسي تناسبات و الگوهاي هندسي كاربردي در معماري تيموري (مطالعه موردي مدرسه غياثيه خرگرد)

خراسان بزرگ و ماوراءالنهر در دورۀ تيموري بستر تحولات عظيم در روند شكل گيري مدارسِ ايراني بود. از جمله شاهكارهاي معماري اين دوره، مدرسه غياثيه خرگرد مي باشد كه در سال 846ق به سبك آذري و توسط قوام الدين شيرازي بنا شده است. با اين وجود، موضوعي كه از منظرِ مطالعات معماري مد نظر قرار دارد، بهره گيري از الگوهاي هندسي در پلان اين مجموعه، رعايت تناسبات انساني و حجم موزون در نَما و پلان است. هدف از اين مقاله روشن ساختنِ تناسبات هندسه عملي و به كارگيري پيمون و مقياس رفيع در ساخت مدرسه غياثيه مي باشد. از اين رو، سعي بر آن است كه به اين پرسش ها پاسخ داده شود: الگو و نسبت هندسي مورد استفاده در ساخت گنبدخانه، پلان و نَماي اين بنا چه بوده است؟ معمار در طراحي اين بَنا كدام يك از سيستم هاي تناسبات تيموري را به كار برده است؟ با تكيه بر رويكرد توصيفيتحليلي و بهرهگيري از منابع كتابخانه اي و ثبت و مشاهده ميداني، دريافت مي گردد كه يكي از ويژگي هاي متمايزِ معماري دورۀ تيموري استفادۀ هرچه بيشتر از هندسه در طرح هاي معماري است كه نمود آن را مي توان در نهاز و نخير پلان مدرسه غياثيه به صورت مدولار مشاهده كرد. همچنين با توجه به اين كه دوره تيموري عصر شكوفايي رياضياتِ محاسباتي بوده و معماران از سيستم تناسبات گوناگوني در ساخت ابنيه استفاده مي كردند، مي توان اظهار داشت در ساختِ بناي مدرسه غياثيه سيستم تناسب ساده اي مانند (2√) و مشتقات آن در گنبدخانه و پلان، همچنين مشتقات (5√) در نَما و مقطع را لحاظ كرده اند