واكاوي فراز و فرود قدرت سياسي ملوك نيشابور (583-548ق)

مرگ سنجر تفرق قدرت و قلمرو را در خراسان در پي داشت. مؤيد آي ابه از قدرتمندترين سرداران سلطان سنجر بود كه در تحولات اواخر زندگي سلطان نقش برجسته اي داشت. وي در دوره ي اسارت سنجر تلاش نمود در كنار مقابله با غزها، جايگاه مناسبي را به‌عنوان يكي از مدعيان قدرت به دست آورد. تكاپوهاي مؤيد معارض با گسترش طلبي خوارزمشاهيان، غوريان و سلجوقيان عراق بود. پژوهش حاضر با روش و رويكرد توصيفيتحليلي و با بهره گيري از منابع دست‌اول به دنبال بررسي اين موضوع است كه چرا ملوك نيشابور موفق نشدند از خلاء قدرت ناشي از مرگ سنجر براي تثبيت حاكميت خود استفاده نمايند؟ يافته‌هاي پژوهش حاضر نشان مي‌دهد مؤيد آي ابه فاقد مشروعيت لازم براي حكومت بر خراسان بود و قدرت فزاينده خوارزمشاهيان عامل اصلي در عدم موفقيت ملوك نيشابور بوده است. مؤيد و جانشينانش موفق نگرديدند قلمرو و حاكميت مستقلي براي خود ايجاد نمايند و تنها توانستند ويرانگري هاي غزها را كاهش دهند؛ هرچند بعدها قرباني قدرت رو به تزايد خوارزمشاهيان شدند. به نظر مي رسد تحولات اين دوره را بتوان به‌عنوان پيشينه اي براي حملات ويرانگر مغول و وادادگي فرهنگي شرق ايران طي قرن بعد در نظر گرفت.