نقد و بررسي روايات غارتگري و وحشيگري مغولان در خراسان و ماوراءالنهر

عده اي از مورخان و محققان با ارائه آمارهايي درباره ميزان قتل و غارت مغولان، آن‌ها را قومي وحشي، سفاك، خونخوار، درنده خو، غارتگر و به دور از همه اخلاقيات بشري معرفي كرده اند كه هيچ هدفي جز كشتار مردم نداشته اند. اينكه انتساب چنين صفاتي به مغولان تا چه اندازه مي تواند با واقعيت هاي تاريخي و اعمال و رفتار آن‌ها مطابقت داشته باشد و آيا مغولان تنها مقصر حمله به ايران و ويراني آن بوده اند يا خير، موضوعي است كه در پژوهش حاضر به روش توصيفي تحليلي به آن پرداخته مي شود. بررسي اوضاع خراسان و ماوراء النهر در آستانه تهاجم مغولان و اعمال و رفتار آن‌ها در زمانِ حمله و حكومت در ايران نشان مي دهد كه نه اوضاع خراسان و ماوراء النهر قبل از ايلغار مغولان چنان آرام و به دور از جنگ و خونريزي بود، نه مغولان چنان وحشي و خونخوار و تنها مقصر و مسبب آن كشتار و ويراني بودند و نه ايران به قول برخي از مورخان، در اثر حمله مغولان چنان ويران شد كه تا هزار سال بعد روي آبادي به خود نبيند. در واقع، اوضاع سياسي و اجتماعي ايران در آستانه حمله مغولان، به خاطر جنگ و درگيري ميان مدعيان قدرت، آشفته بود و مغولان به سرزميني حمله كردند كه قتل و غارت در آن از قبل شروع شده بود و آن‌ها با حملات خود بر شدت و گستردگي كشتارها و ويراني ها افزودند.