نقش مؤسسات خيريه داخلي و خارجي در رفع بحرانِ قحطي مشهد در دورۀ‌ٔ جنگ اول جهاني

جنگ ‌اول جهاني (1336-1332ق/1918-1914م) گرچه در اروپا آغاز شد، اما دامنۀ آن به‌تدريج به ديگر نقاط جهان، ازجمله ايران رسيد. بااينكه دولت ايران اعلام بي‌طرفي كرد، اما دولت‌هاي درگير در جنگ موضع ايران را ناديده گرفتند و بخش‌هاي زيادي ازجمله مشهد به اشغال نظامي نيروهاي متجاوز درآمد. حضور اشغالگران علاوه بر آسيب به امنيت و اقتصاد ايران، سبب بروز قحطي و شيوع انواع بيماري‌ها در مشهد شد كه مرگ افراد بي شماري را به دنبال داشت. مشهد ابتدا به اشغال روس ها درآمد، ولي پس از انقلاب بلشويكي، نيروهاي روسي از مشهد خارج و انگليسي‌ها جايگزين آنان شدند. در اين دوره، قحطي شديدي در مشهد به وجود آمد و وضعيت زندگي مردم بحراني شد. در اين بحبوحه، مؤسسات خيريه داخلي و خارجي به‌منظور كنترل مشكلات و كاهش فشار اقتصادي و معيشتي به اقداماتي پرداختند. سؤال اصلي پژوهش حاضر اين است كه مؤسسات خيريه داخلي و خارجي در ايام قحطي در مشهد چه نقشي در رفع بحران قحطي طي سال‌هاي جنگ ‌اول جهاني داشته‌اند؟ يافته‌هاي پژوهش با استفاده از روشِ تحقيقِ تاريخي (از نوع توصيف و تحليل) و با تكيه‌بر منابع اسنادي و مطبوعات نشان مي‌دهد مؤسسات خيريه داخلي ازجمله دارالعجزه و دارالمساكين همگام با مؤسسات خيريه خارجي مانند هيئت هوسكاران قفقازي، ميسيون‌هاي آمريكايي و كنسولگري انگليس با ايجاد سرپناه، جمع‌آوري اعانه و اطعامِ جمعيت كثيري از فقرا و مستمندانِ مشهد در فرايند كاهش، كنترل و تا حدي رفع بحرانِ قحطيِ مشهد در سال‌هاي جنگ جهاني اول، نقش مهم و بسزاي داشتند.