اثر برخي عوامل بوم‌شناختي بر كميت و كيفيت ماده مؤثره گياه دارويي سنبله بادكنكي در منطقه تويسركان

Effect of some ecological factors on quality and quantity of effective ingredient of Stachys inflate at Touyserkan region

به منظور تعيين اثر برخي عوامل اكولوژيك بر اسانس گياه دارويي سنبله بادكنكي، نمونه ­هاي گياهي و خاك از هفت زيستگاه ويژه اين گونه در زيستگاه­ هاي مختلف خانگرمز، سركان و سرابي در شهرستان تويسركان جمع ­آوري شد. بخش­هاي هوايي گياه پس از خشك و آسياب شدن، توسط روش تقطير با آب اسانس ­گيري شد. اسانس‌ تهيه شده با استفاده از دستگاه كروماتوگرافي گازي متصل به طيف­سنج مورد تجزيه و شناسايي قرار گرفت. برخي خصوصيات خاك نظير بافت خاك، اسيديته، هدايت الكتريكي، كربن آلي و مواد خنثي شونده اندازه ­گيري شد. از روش رسته ­بندي تجزيه افزونگي براي بررسي ارتباط عوامل محيطي و تركيبات اسانس استفاده شد. تجزيه شيميايي اسانس نمونه ­ها منجر به تشخيص و شناسايي 23 تركيب شيميايي شد. تركيبات caryophyllene oxide، e-citral، z-citral، spathulenol، ar-curcumine، 1,8-cineol، limonene و α-terpineol به عنوان تركيبات اصلي مشخص شدند. تركيبات dibutylphtalate، isobutylphtalate، trans-c aryophyllene، spathulenol، α-copaene و cadinene-δ به طور مشترك در همه زيستگاه­هاي ويژه وجود داشت. ماده e-citral (geranial و z-citral - neral تنها در زيستگاه­هاي ويژه دو و هفت مشاهده شد. بيشترين بازده اسانس مربوط به زيستگاه ويژه سه با بيشترين ارتفاع از سطح دريا و كمترين بازده مربوط به زيستگاه ويژه شش با كمترين ارتفاع از سطح دريا بود. اسيديته نمونه­ هاي خاك در كلاس خنثي و بافت خاك در بيشتر زيستگاه هاي ويژه در گروه بافت متوسط قرار گرفت. از بين عوامل اكولوژيك، بافت خاك و ارتفاع بيشترين تأثير را بر كميت و كيفيت ماده مؤثره اين گونه در منطقه مورد مطالعه نشان داد.

Stachys inflata were collected plant and soil samples from seven especial stations in Khangormaz, Serka and Sarabi stations of Touyserkan, Iran. After drying and grindingessential oil from aerialparts of the species was obtained by hydrodistillation method. Essential oils were analyzed using GC/MS. Some soil parameters such as soil texture, pH, EC and etc. were measured in each sample. Redundancy analysis method was used to investigate the relationship between environmental factors and essential oil compounds. Essential oils chemical analysis led to be identified 23 chemical components. Caryophyllene oxide, e-citral, z-citral, spathulenol, ar-curcumine, 1,8-cineol, limonene and α-terpineol components were identified as the main components. In all special stations there were chemical compounds dibutylphtalate, isobutylphtalate, trans-caryophyllene, spathulenol, α-copaene and δ –cadinene jointly. The chemical composition of e-citral (geraniol) and z-citral (neral) was observed in second and seventh special stations. The highest oil yields related to the special station L3 with the highest altitude (2443 m) and the lowest yields related to special station L6 with the lowest altitude (2068 m). Acidity of soil samples were placed natural class and in the most especial stations, soil textures were category average texture group. Among the ecological factors, soil texture and altitude showed greatest impact on the quantity and quality of essential oil of these species in the study area.