اثر شدت چراي دام بر ترسيب و ذخيره كربن در مراتع حفاظت شده بيجار

به منظور ارزيابي ميزان ذخيره سازي كربن تحت شدت هاي متفاوت چراي دام، پژوهشي در منطقه حفاظت شده بيجار در استان كردستان انجام شد. منطقه كاملاً حفاظت شده (چرا نشده يا قرق)، منطقه چراي متوسط و منطقه چراي سنگين به عنوان تيمارهاي مختلف چراي دام (در مجاورت يكديگر) و با در نظر گرفتن خصوصيات توپوگرافي يكسان انتخاب شدند. نمونه برداري از پوشش گياهي به صورت تصادفي سيستماتيك با استقرار 2 ترانسكت 100 متري و 10 پلات 1*1 متر مربعي در منطقه معرف صورت گرفت. به منظور تعيين زيست توده گياهي، اقدام به نمونه برداري كامل از اندام هاي هوايي و لاشبرگ در پلات ها گرديد. به منظور نمونه برداري از اندام زير زميني و خاك با توجه به عمق متوسط ريشه دواني گونه هاي غالب ابتدا اقدام به حفر پروفيل هايي مكعبي به ابعاد 25*25*25 سانتي متر در دو عمق 250 و 5025 سانتي متر گرديد و ضمن برداشت خاك، تمامي ريشه هاي موجود در معكب هاي حفر شده بطور كامل جمع آوري گرديد. سپس در نمونه هاي خشك گياهي و خاك، درصد كربن آلي محاسبه شد. تجزيه و تحليل داده ها با نرم افزارSPSS ، مقايسه داده ها در سه تيمار از طريق آزمون تجزيه واريانس يكطرفه و ميانگين صفات مورد بررسي با آزمون دانكن مقايسه شدند. نتايج نشان داده است كه با افزايش شدت چراي دام تركيب گياهي از گراس هاي چند ساله Festuca ovina و Bromus tomentellus در منطقه قرق به گونه ovine. Fو گونه يكساله Vaccaria pyramidataدر منطقه چراي متوسط و در نهايت به گياه بوته اي Artemisia sieberi و گراس نامرغوب Aegilops sp. در منطقه چراي سنگين تغيير يافته است. نتايج بيانگر آن است كه با افزايش شدت چراي دام ذخاير كربن خاك، زيست توده گياهي و لاشبرگ كاهش چشمگيري داشته اند. چراي متوسط و سنگين دام با كاهشي معادل 6/45 و 5/75 درصد نسبت به قرق ذخاير كربن زيست توده كل را كاهش داد. ميزان كربن آلي خاك در مناطق قرق، چراي متوسط و چراي سنگين به ترتيب 9/185، 6/105 و 4/64 تن در هكتار بود. نتايج توزيع كربن نيز نشان داد كه بيش از 98 درصد از كل ترسيب كربن را كربن آلي خاك تشكيل داد و همچنين ذخيره كربن در زيتوده زيرزميني، بيش از زيتوده هوايي بود. قابل ذكر است كه در طول 43 سال بر اثر چراي متوسط و سنگين دام در منطقه حفاظت شده به ترتيب 9/1 و 3/3 تن در هكتار سالانه هدر رفت ذخاير كربن آلي صورت گرفته است.