بررسي پيامدهاي ناشي از استخراج معادن و تحليل ميزان اثرگذاري آن بر تغيير معيشت مرتعداران (مطالعه موردي: مراتع شهرستان دهگُلان - استان كردستان)

امروزه بسياري از عرصه هاي منابع طبيعي دستخوش عمليات معدنكاوي شده اند. استخراج معادن در اكوسيستم هاي طبيعي همچون مراتع پيامدهاي زيست محيطي، اقتصادي، اجتماعي و اكولوژيكي با خود به همراه داشته است كه منجر به تغييرات مثبت و منفي در وضعيت معيشتي ساكنين منطقه گرديده است. از اين رو، در تحقيق حاضر سعي گرديد تبعات مستقيم (اقتصادي، اجتماعي) و غيرمستقيم (اكولوژيكي و زيست محيطي) معدنكاري در شهرستان دهگلان بر وضعيت معيشتي بهره برداران از ديدگاه آنها و به صورت كيفي مورد ارزيابي قرار گيرد. ابزار جمع آوري اطلاعات پرسشنامه بود. براي تعيين روايي پرسشنامه از پانل متخصصان و به منظور برآورد پايايي پرسشنامه از آزمون ضريب آلفاي كرونباخ استفاده شد. جامعه آماري تحقيق شامل 218 مرتعدار از 6 نظام بهره برداري مشاعي در شهرستان دهگلان بود. با روش كوكران و تطبيق با جدول مورگان و كرجسي 140 مرتعدار انتخاب شدند. نمونه گيري با استفاده از روش تصادفي سيستماتيك انجام شد. تجزيه و تحليل داده ها با استفاده از آزمون هاي همبستگي اسپيرمن، كندال تائو b و تحليل مسير انجام شد. در روش تحليل مسير از رگرسيون چندگانه به شيوه جبري استفاده شده است. نتايج حاصل از اين پژوهش نشان داد كه بين چهار شاخص پيامدهاي اقتصادي، اجتماعي، زيست محيطي و اكولوژيكي با تغيير معيشت مرتعداران رابطه مثبت و معني دار وجود داشت و اين شاخص ها قادر به تبيين 86 درصد از تغييرات وضعيت معيشتي بهره برداران بودند. به علاوه مدل تحليل مسير نشان داد كه پيامدهاي اقتصادي بيشترين اثر مستقيم، پيامدهاي زيست محيطي بيشترين اثر غيرمستقيم و پيامدهاي اكولوژيكي بيشترين اثر كل را بر تغيير و عدم بهبود معيشتي مرتعداران و شهرستان دهگلان داشته است. با توجه به شرايط حاكم، معدن كاوي در مراتع منطقه مورد مطالعه در حال حاضر يك تهديد محسوب مي گردد. با توجه به عدم وجود روشي علمي براي فعاليت معدنكاري نه تنها سودي براي معدنكار حاصل نشده بلكه تخريب اكولوژيكي و زيست محيطي مراتع منطقه را نيز به دنبال داشته است.