ﻨﺎﺳﺎﯾﯽ و ﺑﺮرﺳﯽ اﺗﻨﻮﺑﻮﺗﺎﻧﯽ ﻣﻨﺘﺨﺒﯽ از ﮔﯿﺎﻫﺎن داروﯾﯽ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻧﯿﺸﺎﺑﻮر(ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﻮردي: ﻣﺮاﺗﻊ زﺑﺮﺧﺎن)

Identification and Investigation of Ethnobotany of Some Medicinal Plants in Razavi Khorasan Province

مقدمه: دانش اتنوبوتاني بخشي از سرمايه‌ي ملي هر قوم است كه باور‌ها و آگاهي‌هاي محلي آنان از گياهان و خواص آنها را در برمي‌گيرد كه حاصل قرن‌ها آزمون و خطا در محيط طبيعي است و به دليل شفاهي بودن در معرض انحطاط است. هدف: تحقيق حاضر با هدف آشنايي و مستندسازي فرهنگ استفاده سنتي از گياهان دارويي مرتع زبرخان از رويشگاه‌هاي شهرستان نيشابور در استان خراسان رضوي صورت گرفت. روش بررسي: در اين مطالعه دانستني‌هاي سنتي مردم پيرامون گياهان در قالب مصاحبه‌ي آزاد و مشاهده‌ي مشاركتي گردآوري شد. مصاحبه‌ها با محوريت نام محلي گياهان، اندام مورد استفاده، خواص و شوه مصرف گياهان مطرح و تا جايي ادامه پيدا مي‌كرد كه پاسخ‌هاي تكراري ثبات و صحت مصاحبه را محقق مي‌ساخت. گياهان جمع‌آوري شده با استفاده از منابع معتبر گياه‌شناسي شناسايي شد. نتايج: در اين مطالعه 70 گياهي دارويي متعلق به 29 خانواده شناسايي شد كه در اين بين خانواده‌هاي Lamiaceae، Apiaceae،Compositae ، Brassicaceae و Polygonaceae از بيشترين سهم برخوردار بودند. نتايج حاصل از بررسي كاربرد سنتي گياهان نشان داد كه بيشترين استفاده دارويي از گياهان جهت درمان بيماري‌هاي گوارشي، درمان سرماخوردگي، درمان بيماري‌هاي عصبي، مسكن و آرامبخش مي‌باشد. بيشترين كاركرد اندام‌هاي مصرفي گياهان شامل سرشاخه‌هاي گلدار، برگ و ساقه‌هاي جوان بود. بررسي و مقايسه كاربردهاي مختلف گياهان در منطقه مورد مطالعه و همچنين ساير نقاط ايران تشابه موارد مصرف در ميان برخي گونه‌هاي گياهي مشابه در مناطق مختلف كشور را به اثبات مي‌رساند. نتيجه‌گيري: وجود 70 گياه دارويي غناي مراتع مورد مطالعه را نشان مي‌دهد. شناخت اين گياهان و مستندسازي دانش پيرامون آنها مي‌تواند زمينه مناسبي براي شناسايي اثرات درماني جديد گياهان، استفاده بهتر از گياهان دارويي و فرآورده‌هاي آنها را فراهم آورد. واژه‌هاي كليدي: اتنوبوتاني، دانش بومي، زبرخان، گياهان دارويي، مشاهده مشاركتي

Introduction: Ethnobutany, as a part of every region’s national capital, contains local beliefs and knowledge about plants and their characteristics being the result of centuries of trial and error in the natural environment. Though, it is unwritten and exposed to degeneration. Purpose: The purpose of this study was to acquire and document the culture of traditional use of Zebarkhan rangeland medicinal plants from Neyshabur in Razavi Khorasan province. Method: In this study, the traditional knowledge of the people about the plants was collected in free interviewing and participatory observations. Questions posed about local names, growth form, harvest methods, organ usages and properties of plants. Interviews then went on until the repeated responses confirmed the reliability and validity. Collected Plants were identified by applying valid botanic sources. Conclusion: In this study, 70 medicinal plant species belonging to 29 families were identified. The largest proportion of plant species were respectively related to Lamiaceae, Apiaceae, Brassicaceae and Polygonaceae. Among traditional uses, the most belonged to diseases treatment related to digestive, colds, neurological problems and sedation. The most commonly used organs were floral branches, leaves and young stems. Investigating and comparing different uses of plants in the study area as well as the other parts of Iran proves the similarity usage of similar plant species in different regions of the country. Result: The existence of 70 medicinal plants in Neyshabur rangelands confirms the richness of this region, so identification and documentation of their indigenous knowledge can pave the way for a better usage of medicinal plants and their products.