تاريخ انگاره ميان رشتگي؛ گذار از نگاه آرمان گرايانه و مبتني بر «تلفيق دانش» به رويكرد عمل گرايانه و مبتني بر «حل مسئله»

History of ideas of interdisciplinarity: Transition from an idealistic,iIntegrative approach to a pragmatic, problem-solving one

تاريخ انگاره، در زمره روش هاي جديدي است كه با رويكردي تاريخي، يك مفهوم و انگاره مشخص را بررسي و مهم ترين تغييرات مولفه اي در آن را شناسايي مي كند و درنهايت نيز توسعه، تضييق، يا تغييرات اساسي اي كه در طول تاريخ براي آن مفهوم ايجاد شده است را نشان مي دهد. نگاهي تاريخي به مهم ترين تعريف ها در مورد ميان رشتگي و گونه هاي مختلف آن نشان مي دهد كه ميان رشتگي، ابتدا بيشتر مفهومي آرماني و مربوط به دستيابي به «علم واحد» بوده است. در دوره مدرن نيز نخستين تعريف ها از ميان رشتگي در راستاي دستيابي به علم واحد هستند، اما اين ايده به سرعت كنار گذاشته شده و «تلفيق دانش»، به عنوان اصلي ترين معيار، مطرح شد و ازآن پس، كم كم رويكرد ابزاري به ميان رشته اي در ميان صاحب نظران شكل گرفت. كل گرايان، مهم ترين منتقدان رويكرد تلفيقي به ميان رشته اي بودند و انتزاعي بودن بحث هاي مرتبط با «تلفيق دانش» را اصلي ترين آسيب آن مي دانستند. نگاه انضمامي و مسيله محور، در اين رويكرد كاملا مشهود است و برهمين اساس نيز تعريف هاي مرتبط با ميان رشتگي تبيين مي شوند. همچنين، در قرن بيست و يكم شاهد محوريت رويكرد كاربردي و توجه جدي به فرارشته اي هستيم. مفهوم سازي «فرارشته اي» كاملا براساس ميزان كاربردي بودن و بومي بودن مسايل موردنظر است. در گونه نخست فرارشته اي با «عبور از مرزهاي دانش» و در گونه دوم، با «عبور از حوزه دانشي» روبه رو خواهيم بود؛ بنابراين، نگاه تاريخي به اين انگاره، دو گذار اساسي را به ما نشان مي دهد: 1) گذار از نگاه آرمان گرايانه و مبتني بر رخنه هاي معرفتي به نگاه عمل گرايانه و مبتني بر حل مسيله؛ 2) گذار از ميان رشته اي به فرارشته اي.

Interdiaciplinarity is one of the most significant phenomena of our time, but it is not an easy task to come up with a coherent and precise definition. Evidently,the reason is the wide variety of opinion among the experts in this field. A historical approach toward the most practical definitions of interdisciplinarity and its different types can be very advantageous in this regard. The present research has aimed to show that that , in its early stage, interdiscipllinarity was merely an idealistic concept which was related to the development of 'unified science'. However, the more we move to the present time, the more tangible problems from the world outside we can deal with. Three main insights into the concept of interdisciplinary are based on "Epistemic breaches", "degree of integration", and "the purpose of interdisciplinary research" and illustrate the afore-said conceptual transition. In the latter type, interdisciplinary researches are observed on the basis of their applicability. In the first two types, however, epistemological and knowledge-related issues are at stake. The most recent concept of "Transdisciplinarity" is also entirely based on the degree of applicability and locality of the issues in question. In the first type, we will face "crossing the boundaries of knowledge" and in the second one, we will "cross the field of knowledge". Among these terms, "multidisciplinary" has been far less controversial and there is a relatively good agreement on it. In this way, the co-operation of the disciplines is minimal.