تبيين مدلي در شناسايي و تقويت عوامل تأثيرگذار بر حس مكان و خاطرۀ جمعي (نمونۀ موردي: حاشيۀ رودخانۀ دز)

عدم احساس تعلق انسان به محيط پيرامون و فضاهاي شهري يكي از مشكلاتي است كه در نوشته هاي صاحب نظران و نظريات مردم ديده مي شود. تبديل شدن يك فضا به مكان و به تبع آن، پديد آمدن حس مكان، محصول مؤلفه هاي عيني و ذهني است. تأثير توأمان اين مؤلفه ها به معنادار شدن مكان نزد مخاطب مي انجامد و محيط را به عنصري هويت بخش تبديل مي كند. اين پژوهش در پي آن است كه رابطۀ ميان مؤلفه هاي عيني و ذهني فضا و سطوح حس مكان را شناسايي كند. لذا با بهره گيري از روشي كيفي تحليلي، چارچوب نظري در قالب نمودارهايي تدوين شده است. نتيجۀ اين تحقيق تبيين مدلي در شناسايي عوامل تأثيرگذار بر حس مكان و خاطرۀ جمعي است. اين مدل، مؤلفه هاي مؤثر بر پيدايش حس مكان را به دو دستۀ عيني و ذهني تقسيم بندي مي كند. مؤلفه هاي عيني با معيارهاي كالبدي كه به پيدايش قرارگاه هاي رفتاري مي انجامد و مؤلفه هاي ذهني با تصاوير ذهني فردي و تصاوير ذهني جمعي كه به پيدايش خاطره انگيزي مكان مي انجامد، مورد تحليل و ارزيابي قرار گرفته اند. در ادامه و در چارچوب اين مدل، عوامل مذكور از طريق پرسشنامه هاي كيفي و مشاهدات ميداني در حاشيۀ رود دز ارزيابي گرديده و كارايي مدل سنجيده شده است. در واقع، نمودارهاي تدوين شده در بخش اول مي توانند چارچوبي براي ارزيابي ويژگي هاي يك مكان باشند و به كار بردن آن ها در ارتباط با رود، در عين ارزيابي محدوده، روشي كاربردي را براي سنجش ساير مكان ها ارائه مي دهد. تحليل پرسشنامه ها نشان مي دهد آسياب ها، پل قديم و رودخانۀ دز، با دارا بودن معاني عميق در ذهن مخاطبان، مراتب بالايي از حس مكان و خاطره انگيزي را دارا مي باشند. اين سطح از حس مكان نزد هر سه دسته از پرسش شوندگان (دزفولي ها، دزفولي هاي ساكن تهران و گردشگران) پديد آمده است. همچنين تحقيق موردي نشان دهندۀ آن است كه رابطۀ معناداري ميان سطح معناي مكان و سطح حس مكان وجود دارد.