مطالعه تطبيقي نقوش و تزئينات اسطرلاب‌هاي صفوي ايران و مغولي هند (مطالعه موردي: اسطرلاب‌هاي موزه ستاره‌شناسي اَدلر)

هنر ايران و هند در دوره صفوي، پيوستگي هاي زيادي با ي كديگر داشته است؛ به طوري ك ه آثار آن در اسطرلاب سازي قرن 10 تا 12 ه.ق. با تزئينات زياد مشهود هستند. در اين دوره، اسطرلاب سازي ب هويژه در ايران و هند، در مسير جديدي قرار گرفت و نقوش و تزئينات پركار، تمام فضاي اسطرلا بها را پوشش دادند. هدف اين پژوهش، بررسي نقوش و تزئينات اسطرلاب هاي صفوي ايران و مغولي هند )قرن 12 - 10 ه.ق.( و مطالعه تأثير اسطرلاب هاي صفوي بر اسطرلاب هاي مغولي بوده و با روش توصيفي- تحليلي، به مطالعه اسطرلاب هاي موزه ستاره شناسي اَدلر پرداخته است تا به اين پرس شها پاسخ دهد ك ه نوع نقوش و تزئينات و وجوه اشتراك و تمايز اسطرلاب هاي صفوي و مغولي چيست؟ اسطرلاب هاي صفوي چه تأثيري بر اسطرلا بهاي مغولي داشت هاند؟ 13 اسطرلاب صفوي و 8 اسطرلاب مغولي، در موزه اَدلر نگهداري شده ك ه در اين پژوهش مورد بررسي قرار گرفته اند. ويژگي بارز اسطرلاب هاي اين دوره، نقوش و تزئينات پركار است ك ه آنها را از ساير اسطرلاب ها متمايز مي سازد. با بررسي و بحث و تحليل نقوش، تزئينات و شكل نمونه ها، وجوه اشترا كو تمايز آنها شناسايي شده اند. اسطرلاب هاي صفوي، ويژگي هاي مخصوص به سبك خود از جمله؛ وفور بهك‌ارگيري آيات قرآني و اشعار فارسي )ب هويژه شعر «غرض نقشي است ك ز ما بازماند »(، تلاش در قرينه سازي و ظرافت بالاي شبك هبري هاي عنكبوت و عضاده هاي پرتزئين دارند. اسطرلاب هاي هندي نيز با كرسي هاي متنوع از نظر ابعاد و تكن كي، ميله نشان هروي بر عضاده و ك مان هاي اضافه در عنكبوت، در بسياري موارد، ظاهري متفاوت از خود به نمايش گذاشته اند. اما در نهايت، نقوش و تزئينات مشتر كاز نظر مضمون و محتوا، نوع و نحوه ساخت، ه مچنين شباهت هاي فراوان ميان اين دو گروه مانند؛ شكل مثلثي ك رسي ها، به ك‌ارگيري نقوش اسليمي، ختايي، خط نستعليق و شبكه بري هاي ظريف در بخش هاي مختلف اسطرلاب ها، نمايانگر تأثيرپذيري آنها از ي كديگر هستند.