تحليل مقايسه‌اي عوامل سازنده ابهام در كتاب سيبويه و ترجمه آن بر اساس عناصر انسجام دستوري

عوامل انسجام متن به عنوان يكي از دستاوردهاي زبان‌شناسي نقش‌گرا، از ابزارهاي كاربردي براي سنجش و تحليل متن به شمار مي‌آيد. از جمله متوني كه از ديرباز مورد توجه جامعه بين‌المللي واقع شده‌است و در عين حال، به دشواري و ديرفهمي شهره يافته، الكتاب سيبويه است. نظر به اهميت اين اثر در مطالعات زبان‌شناسي و ضرورت فهم دقيق و درست آن از يك سو، و اما و اگرهاي موجود براي بازگردان اين اثر به زبان فارسي از سوي ديگر، اين پژوهش مي‌كوشد با روش توصيفي‌ـ تحليلي و با تكيه بر برش‌هايي از جلد اول الكتاب، به كمك ابزارهاي انسجام دستوري متن، به شناسايي عوامل سازنده ابهام در اين كتاب بپردازد. سپس نحوه بررسي انتقال اين عوامل را در ترجمه موجود از جلد اول بررسي و تحليل نمايد. يافته‌هاي پژوهش حاكي از اين است كه استفاده حداكثري از پتانسيل زبان عربي در به‌كارگيري ضماير و عبارت‌هاي اشاري و حذف‌هاي مكرر، آن را تبديل به يك شاخصه سبكي نزد سيبويه كرده‌است و ديريابي مرجوعات در ارجاعات درون‌متني با اسباب مختلف، از جمله چندمرجوعي، احتياج به دانش پيش‌زمينه‌اي، تغيير جنسيت مرجوع، وجود فاصله زياد بين ارجاع و مرجوع آن و... از سوي ديگر، بسامد بالاي ارجاعت برون‌متني و حذفيات به قرينه‌هاي معنوي كه خود مستلزم حركت رو به جلو در متن، دانش پيش‌زمينه‌اي و... است، كتاب سيبويه را تبديل به يك متن دشوار و سراسر مبهم كرده‌است. در فرايند ترجمه، اين صورت‌هاي زباني با مرجوعات آن‌ها جايگزين و از ابهام آن كاسته مي‌شود، هرچند اين رويكرد منجر به محو كردن شاخصه سبكي سيبويه در متن مقصد مي‌گردد.