خوانشي انتقادي از مطالعات جامعه‌شناسي در ايران ذيل اكنونِ تبارشناختي (با تاكيد بر آثار و آراء دكتر ابراهيم توفيق)

(A Critical Reading of Sociological Studies (With Emphasis on Ebrahim Towfigh's Works

از آن‌جايي كه مطالعات مربوط به ­مدرنيته ايراني، و جامعه­ شناسي تاريخي، تاثيراتي مهم بر مطالعه ساير حوزه ­هاي مرتبط با مدرنيته از جمله وضعيت جامعه­ شناسي در ايران دارند شايسته توجه ­اند. دكتر ابراهيم توفيق يكي از جامعه­ شناسان ايران است كه مطالعات جامعه­شناسي و مدرنيتة ايراني را با رويكردي به ­جامعه ­شناسي تاريخي، بر تبارشناسي لحظه حال متمركز نموده است. اين مقاله در صدد تحليل مطالعات ايشان به‌منظور فهم انتقادي مطالعات تبارشناختي از اكنونيتي است كه نوع مواجهه با آن، وضعيت سنت، مدرنيته و جامعه ­شناسي را در ايران رقم زده است. به اين منظور داده‌هاي 27 اثر از توفيق، به‌شيوه اسنادي گردآوري و با روش مرور سيستماتيك، مورد تحليل قرار گرفته ­اند. پايان­بندي انتقادي فراتحليل صورت گرفته درباره آثار و آراء توفيق؛ فقدان مطالعه مناسبات سيستماتيك ميان دانش و سرشت قدرت مآب دانش، تقليل روابط سيستماتيك ميان دانش و اراده به­قدرت، به­ مناسبات ميان دانش و بلوك قدرت، تقليل نظام دانش به‌محتواي دانش، تعليق چگونگي گسست از گفتمانِ گذار، مغفول باقي گذاشتن بحران بازنمايي در رابطه ميان نظام توليد دانش و وضعيت جامعه، غفلت از ناتوان سازي سوژه در گسست از خوانش گذرا از حال توسط نظريه پسااستعماري، نقد ايدئولوژي در سطح رفتاري به رغم باور به ضرورت نقد مبناي وجودي ايدئولوژي در سطح شناختي، قرار گرفتن نظريه حال در معرض پروبلماتيك نظرية تداوم و. . . را نتيجه مي ­گيرد. اين موارد از سويي منجر به رسميت يافتن فرديت لحظه حال و از ديگر سو منجر به بازتوليد تلقي تداوم و بي توجهي به انحطاط شده است. همچنين اين امور از سويي منجر به هوشياري نسبت به تبعات گفتماني رويكرد پسااستعماري، و از سوي ديگر منجر به فرسايش سوژه در گسست از خوانش گذرا از لحظه حال توسط جامعه­ شناسي در ايران شده است.

Studies on Iranian modernity and historical sociology are of significance because they deeply influence the other fields of modernity and the state of sociology in Iran. Ebrahim Towfigh is one of the Iranian sociologists who focus on the genealogy of “the present” when examining Iranian modernity and sociological studies. The present article attempts to analyze his works to understand the genealogical studies of “the present” which have determined the state of tradition, modernity, and sociology in Iran. For this purpose, the data from 27 works of Towfigh was gathered using the documentary method and then it was analyzed systematically. The meta-analysis of his works revealed the following concepts: neglecting the systematic relations between knowledge and its power-related nature, reducing the systematic relations between knowledge and the will to power to the relation between knowledge and power block, reducing the knowledge system to a knowledge content, disconnecting discourse of transition, neglecting the representation crisis in the relation between knowledge system and the condition of society, paying no attention to weakening the subject by post-colonial theory, the critique of ideology on behavior level but believing in the radical critique of ideology on cognition level, putting present theory in front of sequential theory. The above concepts, on the one hand, lead to the recognition of the individuality of the present time and on the other hand, they lead to the reproduction of continuity of neglecting the decline. In addition, the aforementioned concepts on the one hand help us become aware of the consequences of post-colonial approach and on the other hand, they lead to subject erosion when reading transition of the present moment by sociology in Iran.