بازپژوهي روايات قاعده فراغ و تجاوز با رويكردي بر احياي قاعده يقين

قاعده يقين را مشهور فقها و اصوليان نپذيرفته و معتقدند كه مستندي جهت احراز قاعده انگاري آن يافت نمي شود. بزرگاني بسان شيخ انصاري حتي استنباط اين قاعده را از روايات باب فراغ و تجاوز صحيح ندانسته اند؛ البته اگر چنين منظور شود كه مفاد قاعده يقين با قاعده فراغ و تجاوز يكي هست و از اين جهت مي توان آن را اثبات نمود، پنداري ناپسند است؛ زيرا در قاعده يقين، سبق يقين ركن اصلي است؛ ولي در باب فراغ و تجاوز عنصر يقين مفروض نيست و درست از همين منظر اين پرسش قابل طرح است كه آيا از اطلاق برخي روايات اين باب، مي توان مواردي را كه فرد يقين دارد نيز استنباط كرد؟ به ديگر سخن آيا مي توان مسبوقيّت شكّ نسبت به حالت غفلت و يقين را دريافت يا خير؟ اگر اين امكان ميسّر باشد، هر چند مي توان گفت كه اين روايات مستقلاً مثبت قاعده يقين نيستند؛ ولي با توجه به اطلاق آن ها، با اثبات آن نيز منافات نخواهند داشت. در اين پژوهش كه به شيوه توصيفي ـ تحليلي صورت پذيرفته، ضمن بررسي اقوال موجود در بحث و ارائه سه برداشت در راستاي تبيين مقصود از قاعده يقين، با استفاده از برخي روايات باب فراغ و تجاوز، قاعده يقين در محدوده تفسير حداقلّي آن اثبات شده است.