بررسي و تحليل عملكرد كارخانه‌هاي توليد شكر در مازندران (1267تا1332ق/1850تا1914م)

از نيمه دوم قرن 13ق/19م، مصرف قند و شكر در ايران افزايش يافت؛ بنابراين دولتمردان قاجار تلاش كردند با تأسيس كارخانه‌هاي صنعتي، از يك سو به نيازهاي مردم در اين زمينه پاسخ دهند و از سويي ديگر، مراحل صنعتي‌كردن تدريجي بخش‌هاي مختلف كشور و نيز وابستگي اين قبيل محصولات به دولت‌هاي اروپايي را پيگيري كنند. در راستاي اين هدف، براي تأمين شكر مصرفي مردم، دو كارخانۀ تصفيه شكر در شهرهاي ساري و بارفروش پايه‌گذاري شد. اين پژوهش با رويكرد توصيفي‌تحليلي و روش كتابخانه‌اي براي پاسخ‌گويي به اين پرسش كه عملكرد كارخانه‌هاي توليد شكر در دو شهر ساري و بارفروش و نيز سير تغييرات تجارت اين محصول در زمان حكومتگران قاجار چگونه بوده است، اين فرضيه را به آزمون مي‌گذارد: عملكرد كارخانه‌هاي مازندران در توليد شكر تصفيه‌شده با موفقيت نسبي همراه بوده است. يافته‌هاي پژوهش نشان مي‌دهد در بسياري از مواقع، دولت قاجار به واردات قند و شكر براي تأمين مايحتاج مردم مجبور شد؛ اما در مقاطعي، به‌ويژه دورۀ صدارت اميركبير، با توليد شكر در كارخانه‌هاي صنعتي و جديد مازندران، واردات اين محصول براي نخستين بار كاهش محسوسي را تجربه كرد؛ همچنين اين كارخانه‌ها در زمان‌هايي موفق شدند بخشي از نياز مصرفي مردم را تأمين كنند و حتي ممكن است به صادرات فرآورده‌هاي خود دست يافته باشند.