ارزيابي لاين‌هاي حاصل از تلاقي بين گونه‌اي در دو زمينه ژنتيكي متفاوت در جو تحت رژيم‌هاي مختلف آبي

اهلي‌سازي و انتخاب طي دوران تكاملي، سطح تنوع ژنتيكي را در جو كاهش داده است. تلاقي‌هاي بين گونه‌اي يكي از ارزشمندترين روش‌ها براي بازگرداندن بخشي از تنوع از دست رفته است. اين مطالعه با هدف بررسي تنوع ژنتيكي و غربالگري لاين‌هاي مطلوب براي تحمل به كم‌آبي در نسل F3 حاصل از تلاقي يك رقم زراعي (ريحان 03) با دو نمونه جو وحشي اسپانتانئوم (HSP45 و HSP21) انجام شد. بدين منظور 162 لاين (81 لاين از هر تلاقي) در سه محيط عدم تنش، تنش كم‌آبي متوسط و تنش كم‌آبي شديد براي عملكرد، صفات فنولوژيك و مورفولوژيك ارزيابي شدند. نتايج نشان داد كه در هر دو جمعيت بيشترين و كمترين ميزان تنوع به‌ترتيب مربوط به تعداد دانه در سنبله و روز تا رسيدگي فيزيولوژيك بود. نتايج مقايسه دو جمعيت نشان داد كه در محيط تنش متوسط نتاج حاصل از تلاقي جو اهلي با جو وحشي HSP45 ميانگين صفات ارتفاع بوته و وزن صد دانه كمتر از جمعيت HSP21 بود و در بقيه صفات تفاوتي نداشت. در محيط تنش شديد نتاج حاصل از تلاقي رقم ريحان 03 با جو وحشي HSP45 ميانگين صفات طول سنبله، تعداد دانه در سنبله، عملكرد بيولوژيك و عملكرد دانه افزايش معني‌داري و براي صفت وزن صد دانه كاهش معني‌دار نسبت به جمعيت ديگر داشت. نتايج ضرايب همبستگي در نتاج حاصل از تلاقي با هر دو والد HSP21 و HSP45 در تنش متوسط و تنش شديد مشخص كرد كه بين عملكرد دانه و صفات ارتفاع بوته، عملكرد بيولوژيك، شاخص تحمل به كم‌آبي (STI) و شاخص پايداري عملكرد (YSI) همبستگي مثبت و معني‌داري وجود دارد. بيشترين عملكرد دانه در نتاج حاصل از تلاقي جو اهلي با والد وحشي HSP21 در شرايط عدم تنش و تنش كم‌آبي متوسط به ژنوتيپ 584 و در تنش كم‌آبي شديد به ژنوتيپ 592 و بيشترين عملكرد دانه در نتاج حاصل از تلاقي جو اهلي با والد وحشي HSP45 در سه محيط رطوبتي به‌ترتيب در ژنوتيپ‌هاي 689، 671 و 715 بود. با بهره‌گيري از ترسيم نمودار باي‌پلات و غربالگري ژنوتيپ‌ها با استفاده از شاخص‌هاي تحمل به خشكي، لاين‌هاي پرتوليد در هر دو محيط عدم تنش و كم‌آبي براي استفاده در مطالعات بعدي شناسايي شدند.