ارزيابي جمعيت شناختي از تحولات آموزش عالي با تأكيد بر مسئله اشتغال جوانان در ايران: وضع موجود و پيش بيني آينده

آموزش عالي در جهان امروز، از دهه هاي پاياني قرن بيستم، رو به همگاني شدن گذاشته و به صورت تقاضاي اجتماعي جمعيت درآمده است. در نظريه سرمايه انساني، نقش آموزش در توسعه اقتصادي از جايگاه ويژه اي برخوردار است. بررسي تحولات آموزش عالي در سال هاي اخير در ايران حاكي از رشد سريع تعداد فارغ التحصيلان است. در نگاه اول به نظر مي رسد وضعيت كنوني آموزش عالي كشور، تا حد زيادي در مسئله اشتغال جوانان تحصيلكرده تأثيرگذار است. بررسي علمي پديده و پيش بيني آينده جمعيت آموزش عالي ايران هم از لحاظ نظـري وهم از حيث الزامات سياستي بسيارحائز اهميت است. مقاله درصدد است با رويكرد مسئله محوري به اين سوال اصلي پاسخ دهد كه با توجه به تغييرات جمعيتي، وضعيت آموزش عالي كشور از نظر تعداد فارغ التحصيلان در 25 سال گذشته چه تغييراتي كرده است؟ وضعيت اشتغال و بيكاري آنها چگونه بوده و چه تغييراتي در ده سال آينده خواهد كرد؟ بررسي ساختار سني جنسي جمعيت 18 ساله به بالا،جمعيت داراي تحصيلات عالي 24 18 ساله، سطح و روند تعداد فارغ التحصيلان و شاغلان داراي آموزش عالي، نسبت شاغلان داراي آموزش عالي به كل شاغلان و نرخ بيكاري فارغ التحصيلان داراي آموزش عالي در فاصله سال هاي 1365 تا 1390و پيش بيني ساختار سني جنسي جمعيت 18 ساله به بالا و جمعيت داراي تحصيلات عالي 24 18 ساله در ده سال آينده اهداف اصلي اين مطالعه را تشكيل مي دهند. اين مطالعه از نتايج سرشمـاري درسال هاي 1365 تا 1390 مركـزآمـار ايـران و همچنين با استفاده از نرم افزار اسپكتروم براي پيش بيني جمعيت هدف، بهره گرفته است. نتايج بررسي جمعيت شناختي نشان مي دهد جمعيت 18 ساله و بيشتر كشور به دليل تأثير متغيرهاي جمعيتي (بالا بودن ميزان باروري كل و رشد بالاي جمعيت در دهه اول انقلاب اسلامي)، در دوره زماني 85-1375رشد 4 درصدي داشته كه نسبت به دوره هاي متناظر با افت و خيزهايي همراه بوده است. بررسي تحولات درصد رشد سالانه جمعيت با تحصيلات عالي در كل كشور نيز از ادامه همان روند قبلي تبعيت مي كند. تعداد شاغلين داراي آموزش عالي، نرخ بيكاري فارغ التحصيلان دانشگاه ها و سهم بيكاري فارغ التحصيلان داراي آموزش عالي از كل بيكاران در 25 سال گذشته تغييرات قابل ملاحظه اي را نشان مي دهند. پيش بيني شده جمعيت 18 ساله به بالا در سال 1400 عليرغم كاهش رشد سالانه نسبت به دوره 90-1385 از 8/2 درصد به رشد 16/1 درصدي از حدود 55 ميليون نفر درسال 1390 به 61 ميليون نفر برسد. در مقابل، افت قابل ملاحظه اي را در جمعيت با تحصيلات عالي در سال 1400 تجربه خواهيم كرد.