بررسي عقل و خيال در جهان شناسي تنزيهي و تشبيهي از نظر ابن عربي

توحيد و مسائل مربوط به آن از جمله مسائل محوري در منظومه‌ي انديشه‌ي اسلامي به شمار مي‌آيد، به طوري كه فهم درست و دريافت صحيح آيات كلام الهي در اين مورد همواره ذهن انديشمندان مسلمان را به خود مشغول داشته است. در فضاي انديشه‌ي كلامي و فلسفي، عقل به عنوان كارآمدترين قواي ادراكي براي فهم و دريافت جهان بيني توحيدي محسوب شده است. جهت گيري تلاش‌هاي عقلي نيز همواره تنزيه خداوند و دورداشت و تعالي وي از جهان و مخلوقات را نتيجه گيري كرده است. اين نتيجه گيري طبيعت قواي عقل است و اصل تنزيه نيمي از معرفت صحيح توحيدي را در بردارد. اما از طرفي نيز پرسش‌هايي بدون پاسخ در مورد چگونگي ارتباط خداوند با جهان باقي مي‌ماند. اين كاستي تلاش‌هاي بسياري را از سوي انديشمندان مسلمان در زمينه‌هاي گوناگون از جمله كلام، فلسفه و عرفان رقم زده است. محي الدين ابن عربي به عنوان عارفي بزرگ و انديشمندي برجسته با طرح جهان بيني توحيدي مبتني بر تشبيه، نيمه‌ي ديگر جهان بيني توحيدي را كامل كرد. وي با معرفي و تبيين قوه‌ي خيال در كنار قوه‌ي عقل در آثار خود و پرداختن به كاركردهاي عقل و خيال در شكل دهي جهان بيني توحيدي پازل معرفتي را بر اساس نگاه وحدت وجود كامل كرد. در پژوهش حاضر تلاش شده است تا ضمن معرفي هر يك از اين دو قوه به ارتباط نگاه تنزيهي و تشبيهي پرداخته شود. هچنين به كاركرد نگاه تركيبي تنزيهي و تشبيهي در درك صحيح جهان، چگونگي ارتباط آن با حق تعالي و همچنين دربافت درست آيات الهي اشاره گردد.