مباني انديشه‌هاي عرفاني بايزيد روشان

عرفان و تصوف در افغانستان، تاريخي ديرينه و طولاني دارد و تاكنون فراز و فرودهاي بسيار از سرگذرانده است. در طول اين تاريخ درازدامن، طريقت هاي صوفيان نقشي بارز در شكل دهي به اذهان و روان اجتماعي مردم افغانستان داشته اند. طريقۀ روشانيه يكي از اين طريقت هاي اثرگذار در رفتار اجتماعي و فرهنگي مردم افغانستان است. بايزيد روشان با ايجاد اين سلسلۀ صوفيانه، زمينه ساز تغييرات اجتماعي سياسي مهمي در افغانستان گرديد. جستار حاضر به شيوة توصيفي تحليلي تلاش كرده است تا بنيادهاي انديشۀ عرفاني طريقۀ نامبرده را بازخواني و ميزان اثرپذيري اين طريقه را از فرقه هاي عرفاني ديگر آشكار سازد. از نتايج اين تحقيق درمي يابيم كه بايزيد روشان پيرو انديشه هاي ابن عربي بوده و به سبب طرح اصولي چون: مقامات هشتگانه، اعتقاد به تصوف سياسي و استفاده از ظرفيت زنان در تبليغ،ترويج و جهاد، رويكردي ابتكاري و بديع داشته است. ازاين رو، مايۀ تنفر و انتقاد و گاه حسادت بسياري از هم عصران و صوفيان متظاهر و رياپيشه فِرَق ديگر قرار گرفت.