آزمون حباب‌هاي چندگانه در بازار ارز ايران: كاربردي از آزمون‌‎‌هاي ريشه واحد RTADF

حباب قيمت دارايي عبارت است از انحراف قيمت دارايي از ارزش بنيادين آن. نظر به اين كه بسياري از بحران هاي مالي به دنبال تركيدن حباب دارايي هاي مالي به وجود مي آيند، بررسي رفتارهاي حبابي در اين بازارها و تشخيص اوليه جهت پيشگيري از پيامدهاي ناگوار اقتصادي حائز اهميت است. با توجه به انتقادات وارد بر آزمون هاي متعارف كشف حباب هاي قيمتي و نيز اهميت موضوع، در پژوهش حاضر، روش هاي نوظهور ارايه شده توسط فيليپس و همكاران (2011 و 2012) مبتني بر آزمون هاي ريشه واحد ديكي فولر تعميم يافته راست دنباله (RTADF) مورد توجه قرار گرفته است. در اين راستا، به منظور آزمون رفتار انفجاري، وجود حباب هاي چندگانه و تعيين دوره هاي حبابي در بازار ارز غيررسمي ايران، آزمون هاي SADF و GSADF براي داده هاي ماهانه نرخ ارز اسمي طي دوره 1381:01-1394:12 انجام شده است. از آن جاكه رفتار انفجاري در نرخ ارز اسمي ممكن است ناشي از رفتار انفجاري در بنيادهاي آن باشد، براي اظهارنظر پيرامون وجود حباب هاي عقلايي در بازار ارز، شاخص هاي نسبت نرخ ارز اسمي به قيمت نسبي كالاهاي قابل تجارت و نسبت نرخ ارز اسمي به قيمت نسبي كالاهاي غير قابل تجارت نيز مورد ارزيابي قرار گرفته اند. طبق نتايج حاصل، در دوره مورد بررسي، بازار ارز ايران رفتار انفجاري و حباب هاي چندگانه را تجربه نموده است. همچنين، قيمت هاي نسبي كالاهاي قابل تجارت توضيح دهنده مناسبي براي رفتار انفجاري در نرخ ارز اسمي است. يافته ها نشان داد كه رفتار انفجاري نرخ ارز اسمي در دوره هاي 1387:9-1387:7، 1390:12-1390:10 و 1391:6-1391:8 به دليل وجود حباب هاي عقلايي در نرخ ارز و در ساير دوره هاي تعيين شده، ناشي از عامل بنيادين قيمت هاي نسبي كالاهاي قابل تجارت بوده است. بنابراين، توصيه مي شود جهت كنترل نوسانات شديد نرخ ارز، علاوه بر پيش بيني حباب هاي قيمتي، به نوسانات قيمت ها در بازار كالاهاي تجاري نيز توجه بيشتري گردد. همچنين، با توجه به امكان تكرارشوندگي حباب ها، بهتر است به منظور كشف حباب ها از آزمون GSADF استفاده شود.