تفسير ساختارگرايانۀ وضعيت آغازين افسانه‌هاي سحرآميز ايراني در الگوي پراپ در مقايسه با شاهنامه و اساطير بندهشي ايران

در ريخت شناسي افسانه هاي سحرآميز، پراپ دو نوع وضعيت آغازين را تشخيص مي دهد كه يكي را كمبود مي نامد و ديگري را شرارت و هر دو را وضعيت هايي خودبه خودي و اصيل مي‌داند. در اين مقاله، فرض بر اين است كه نخست اين الگوها معنا دارند و دوم كمبود همواره در شرارت منشأ دارد و در انديشۀ ايراني وضعيتي مستقل و قائم به ذات نيست. براي كشف معناي اين الگوها، افسانه هاي سحرآميز به صورت تطبيقي با داستان هاي اسطوره اي و حماسۀ ملي ايران، مطالعه شده اند. روش تحليل، ساختارگرايانه و درزماني است. نتيجۀ پژوهش از اين قرار است: اسطوره هاي آفرينش دو الگو دارند كه هر دو مبتني بر تنازع و تزاحم دو نيروي متضاد است كه يكي آفريننده است و ديگري ويرانگر. در اولي، نيروي آفريننده به گوهر يا عنصري نياز دارد كه كيهان مادي از آن ساخته مي شود يا وجود كيهان مادي به آن بازبسته است. اين الگو در افسانه هاي سحرآميز به صورت وضعيت كمبود نمايان مي شود. در الگوي دوم، نيروي آفريننده، كيهان را در وضعيت ايدئال مي آفريند؛ اما اين كيهان مورد هجوم نيروهاي ويرانگر قرار مي گيرد و از صورت ايدئال خارج مي شود. اين الگو در افسانه هاي سحرآميز به صورت وضعيت شرارت نمايان مي شود.