پديد آورندگان :
زرفتن، كوروش دانشگاه آزاد اسلامي واحد يزد , صادق زاده، محمود دانشگاه آزاد اسلامي واحد يزد , اميد روستا، سعيد دانشگاه پيام نور واحد تهران مركز
كليدواژه :
گاتاها , دگرگوني همخوانها , فارسي باستان , گويش زرتشتيِ يددي
چكيده فارسي :
گاتاها، سروده هاي اشو زرتشت، نوشته ي كهن و گنجينه ي ارجمندي است كه از روزگاران پيشين براي ايرانيان به جامانده است. در اين نوشتار، كلمات هفت فصل نخستين (هات 28-34) از هفده هات يسنا (گاثاها)، در چارچوب فرآيند واجي (ابدال) و در پاره اي از موارد جنبه ي اتيمولوژي، دستوري و آوايي كلمات ازنظر «واجگاه» به شيوه ي توصيفي، تحليلي، اسنادي و تطبيقي بررسي مي شود. در اين پژوهش با باريك نگري روي همخوان ها، نشان داده شده كه شكل ناب و ثابت همخوان هاي باستاني چگونه بوده و درگذر زمان چگونه به همخوان هاي ديگري دگرگون شده اند. ضمنا نكات صرفي و ريخت راستين همخوان هاي كهن و دگرگوني هاي بعدي را در سير تاريخي، در سه گامه ي «باستان»، «ميانه» و «جديد» بررسي و واكاوي شده است. در برخي موارد، به پايداري و دگرگوني همخوان هاي باستاني در گويش ايرانيان مسلمان و زرتشتيان يزد اشاره شده و تطبيقي گذرا در اين زمينه انجام گرفته است. درنتيجه، دگرگوني واك هاي همخوان از دوره ي باستان به ميانه و جديد، به سمت قاعده و فرآيند «كم كوشيدن» است. در گويش ايرانيان مسلمان يزدي و گويش معيار، همخوان ها از دگرگوني بيشتري نسبت به گويشوران زرتشتي يزدي برخوردار است. در متن گات ها و دوره ي باستان، تحول واجي «ت» به «د»، «پ» به «ف»، «و» به «ب» در نوشته هاي كهن و در گامه ي باستان به دوره ي جديد و گويش معيار از بسامد بالايي برخوردار است.
چكيده لاتين :
Gathas is ancient scriptures from Zoroaster which is a priceless treasure left behind by ancient Iranians. In this paper, the words of the first seven chapters (Chapters 28-34) of the seventeen chapters of Gathas were studied in terms of phonological transformation process, and in some cases in terms of etymology, phonology, and grammar. It is a descriptive, analytical, documentary and comparative study. Regarding the consonants, the study showed the main and stable form of ancient consonants and their transformations over time. Meanwhile, grammatical points, real forms of ancient consonants, and the subsequent transformations in the course of history were examined in three periods: Old Persian, Middle Persian, and contemporary Persian. In some cases, the study mentioned and compared the persistence and transformation of ancient consonants in the dialect of Muslims and Zoroastrians in Yazd. Consequently, the transformation of consonants from old period to the middle and contemporary period tended to reduction process. The results showed that the consonants have transformed more in Yazdi Muslim dialect and standard dialect rather than Yazdi Zoroastrian dialect. In Gathas and ancient scriptures, phonological transformation of phonemes /t/ to /d/, /p/ to /f/, /v/ to /b/ had higher frequency in Old Persian and Middle Persian compared to contemporary Persian.
