تجزيه و تحليل علل حوادث سقوط از ارتفاع در پروژه هاي ساختماني با رويكرد تحليل سلسله مراتبي (AHP)

مقدمه: با توجه به رشد گسترده صنعت ساخت و ساز در كشورهاي در حال توسعه مانند ايران، روند حوادث شغلي در اين بخش در سال هاي اخير در حال افزايش است. در صنعت ساخت و ساز حوادث سقوط از ارتفاع بزرگ ترين علت مرگ و مير كارگران بوده و پيشگيري از آن مولفه اي تاثيرگذار در برنامه مديريت ايمني كارگاه هاي ساختماني مي باشند. لذا شناسايي، درك و اولويت بندي علل گوناگون حوادث سقوط از ارتفاع به منظور تنظيم راهبردهاي مديريتي الزامي است.روش كار: تحقيق حاضر از نوع توصيفي-تحليلي و به صورت مقطعي در پنج پروژه عمراني در منطقه صنعتي پارس جنوبي انجام شد. در اين تحقيق براساس بررسي مستندات سيستم مديريت ايمني، بهداشت و محيط زيست پروژه ها در طي سال هاي 90 تا 94، تعداد 377 حادثه تجزيه و تحليل شد كه از بين آنها 74 حادثه از نوع سقوط ار ارتفاع بودند. علل حوادث سقوط از ارتفاع براساس نظر خبرگان(10=N) به 3 گروه عوامل اصلي شامل عوامل فردي، سازماني و محيطي و 14 زيرعامل تقسيم شدند. پايايي پرسشنامه خبرگان كه مبتني بر مقايسه زوجي طراحي شده بود با توجه به نرخ سازگاري مقايسات زوجي مورد تاييد قرار گرفت. سپس با استفاده از روش AHP و استفاده از نرم افزار Expert choice نسخه 11 وزن نسبي معيارها تعيين گرديد و رتبه بندي عوامل اصلي و زيرعوامل براساس ميانگين هندسي و وزن نرمال شده آنها صورت پذيرفت. يافته ها: نتايج حاصل از بررسي سازگاري در تحليل سلسله مراتبي نشان داد كه نرخ ناسازگاري مقايسه هاي انجام شده همگي كوچكتر از 0.1 مي باشد، بنابراين ميتوان به مقايسه هاي انجام شده اطمينان كرد. همچنين نتايج حاصل از تحليل سلسله مراتبي علل حوادث نشان داد كه عوامل محيطي با وزن 0.359 در اولويت اول، عوامل فردي با وزن 0.351 در اولويت دوم و عوامل سازماني با وزن 0.290 در اولويت سوم وقوع حوادث سقوط از ارتفاع قرار دارند. همچنين در بين تمامي زيرعوامل مورد بررسي ارتفاع سكوي كار، استرس هاي رواني/ شغلي و فرهنگ ايمني به ترتيب بالاترين اولويت را داشتند.نتيجه گيري: براساس يافته هاي تحقيق، در يك برنامه مديريت ايمني جهت كاهش حوادث سقوط از ارتفاع بايستي بيشترين توجه را به عوامل محيطي و فردي معطوف داشت و اقدامات كنترلي براي اين عوامل را در اولويت قرار داد. در برنامه هاي ميانمدت و بلندمدت ايمني، توجه به راهبردهايي كه منجر به ارتقاء فرهنگ ايمني كاركنان گرديده و سطح استرس شغلي آنها را در محيط كار كاهش مي دهد ميتواند در پيشگيري از وقوع حوادث سقوط از ارتفاع بسيار موثر ميباشند.