بررسي كاركرد «شرايط اجتماعي» در شيوه تفسير مفسران شيعه و اهل سنت از آيه مودت از ديدگاه جامعه‌شناسي ديني

Investigating the Functioning of "Social Conditions" in the Interpretation of Shi'a and Sunni commentators from the verse of Mavadat from the point of view of religious sociology

يكي از دانش‌هاي مورد نياز مفسر در فهم صحيح آيات قرآن، دانش شناخت شرايط اجتماعي مخاطبان سخن و موقعيت‌هاي نزول هست. شرايط اجتماعي مي‌تواند داراي كاركردهاي دوگانه عصر نزول و عصر مفسر باشد. توجه مفسر به كاركرد اولي (شرايط اجتماعي عصر نزول) در فرآيند تفسير آيه مودت از ضروريات به شمار مي‌رود. ولي كاركرد دوم (شرايط اجتماعي عصر مفسر) مفسر را در ورطه تفسير به رأي قرار مي‌دهد. لذا نگارنده با بررسي كاركرد شرايط اجتماعي در اهم تفاسير شيعه و اهل سنت به اين نتيجه رسيده كه در آن تفاسير كاركرد اول كمترين نقش را ايفا نموده است؛ ولي كاركرد دوم با غلبه شرايط اجتماعي و سياسي جريان خلفا در اعصار مختلف با زمينه‌سازي بسترهاي كلامي مناسب ازسوي متكلمان و اقدامات عملي خلفا و سياست­مداران آن جريان، موجب عدم موفقيت اكثر مفسران در رعايت اصل بي‌طرفي شده و آنان را از توجه به اولين كاركرد عنصر شرايط اجتماعي يعني شرايط اجتماعي عصر نزول و تبيين سبب نزول صحيح آيه مودت كه مدني النزول هست، بازداشته است.

One of the required knowledge of the interpreter in understanding the Qur’an verses is the knowledge of the social conditions of the audience of the words and descendant situations. Social conditions can have dual functions of the age of descent and the interpreter's age. The interpreter's attention to the first function (social conditions of the age of descent) in the process of interpreting the verse of Mavadat is a necessity. Therefore, the author, by examining the social conditions of the most important Shia and Sunni interpretations, has concluded that interpretations of the first function have played the least role. However, the second function, with the prevailing social and political conditions of the caliphs in different periods, by forging the appropriate theological premises of the theologians and the practical actions of the caliphs and its politicians, led to the failure of most commentators to abide by the principle of neutrality and prevented them from paying attention to the first function of the element of social conditions, namely the social conditions of the age of descent and explanation of the verse of Mavadat.